Şanlıurfa Germuş (Dağeteği) yöresi killerinin geoteknik özellikleri ve şişme potansiyelinin irdelenmesi / Investigation of geotechnical properties and swelling potentials of clays in Germuş region (Dağeteği)of Şanliurfa

Abstract

Killerin, mineral yapıları ile temel mühendislik özellikleri ve davranışları arasındaki ilişki çok sayıda araştırmaya konu olmuştur. Kilin türü; zeminin geçirimliliğine, şişme- büzülme davranışına, sıkışabilirlik ve kayma direnci gibi önemli özelliklerini doğrudan etkilemektedir. Kil minerallerinin türü, kökenleri ve oluşma ortamları ile yakından ilgilidir. Killerin mineral yapılarını oluşum koşulları ve kökenleri ile birlikte değerlendirmek; zemin yapısını daha gerçekçi tanımak, muhtemel mühendislik problemleri tahmin etmek yönünden önemlidir. Ayrıca, geniş ölçekli alan çalışmalarında çalışmaya yön vermekte ve alanın geoteknik karakterini daha iyi anlamaya imkân tanımaktadır. Killi zeminlerin şişme davranışının incelenmesine yol açan nedenlerden biri şişmeden dolayı meydana gelen zararların çok büyük olmasıdır. Şişmeden dolayı Amerika Birleşik Devletlerinde yılda 2.3 milyar dolar dolaylarında zarar meydana geldiği ve bunun da sel ve fırtınaların oluşturduğu zararlardan daha fazla olduğu raporlarda bilinmektedir. Uygun iklim koşullarında, buharlaşma ve terlemenin neden olduğu zemin neminin azalması sonucunda, kuruma oluşmakta, geçirimsiz alanların altında nem birikmekte, insan faktörü ve etkenler ( su borularından gelen sızıntılar, drenaj sistemlerinin tıkanması, su birikintileri v.s. ) sonucunda zemin şişmekte ve hasarlar oluşabilmektedir. Hafif yüklü yapılar, yol ve havaalanı kaplamaları, park alanları, kanal kaplamaları ve su boruları şişen zeminlerin en çok hasar verdiği yapılardır. Kurak ve yarı kurak alanlar, bu tip hasarların en ciddi görüldüğü yerlerdir. Bu çalışmada Şanlıurfa Germuş (Dağeteği) Yöresi kilinden alınan 4 tane numune üzerinde zeminin geoteknik özellikleri, şişme değerleri ile kilin X-Ray Difraksiyon analizleri yapıldı. Daha sonra giriş, kısmında killerin şişme potansiyelini belirlemede kullanılan yöntemlerle 4. kısımda korelasyonlara gidilerek kilin şişme potansiyeli nitel olarak belirlendi deneysel değerlerle karşılaştırması yapıldı. Elde edilen şişme değerleri ile sonuç kısmında şişmenin yapılar (yol, su ve kanalizasyon hatları, 1-2 katlı hafif yapılar vs. ) üzerindeki etkisi irdelendi. The relationship between the mineral structures and basic engineering properties and behaviors of clays has been the subject of numerous studies. The type of clay directly affects the important properties of ground such as its permeability, swelling-contraction behavior, compressibility and skid resistance. The type of clay minerals is closely associated with their origins and formation environment. Considering the mineral structures of clays together with their formation conditions and origins is important to know the ground structure more realistically, and to estimate potential engineering problems. It also leads the works in wide-scale studies and allows better understanding of the geotechnical characteristics of the area. One of the reasons causing the examination of the swelling behavior of clay ground is that there are huge losses caused by swelling. It has been reported that some 2.3 billion dollar losses occur in the United States due to swelling and this accounted for an amount more than the losses caused by floods and storms. Under convenient climatic conditions and as a result of decrease of ground humidity caused by evaporation and perspiration, drying is formed, humidity accumulates under impermeable areas, and the ground swells and damages might occur as a result of human factor and causes (leakage coming out of water pipes, clogging of the drainage system, accumulations of water etc.). Lightweight structures, road and airport coatings, parking lots, canal coatings and water pipes are among the structures affected most from swelling grounds. Dry and semi-dry areas are places where such damages are most seriously encountered. This study analyzes the geotechnical properties of ground, swelling parameters and X-Ray Diffraction analyses of four clay samples taken from clays of Şanlıurfa Germuş (Dağeteği) Region. Then, the clay's swelling potential has been established by correlation in section 4 through methods used in the introduction section to establish the swelling potential of clays and they were compared with experimental values. The effect of obtained swelling on structures (road, water and sewage lines, 1-2 storey lightweight structures etc.) has been studied in the conclusion section.