Farklı nohut (Cicer arietinum l.) çeşitlerinin Harran Ovası koşullarında kışa dayanıklılık, verim ve diğer özelliklerinin belirlenmesi / Evaluation of winter hardiness, yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum l.) cultivars in Harran Plain conditions

Abstract

FARKLI NOHUT (Cicer arietinum L.) ÇEŞİTLERİNİN HARRAN OVASI KOŞULLARINDA KIŞA DAYANIKLILIK, VERİM VE DİĞER ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ Emine Ebru ÖZTAŞ ÖZET Bu araştırma, farklı nohut (Cicer arietinum L) çeşitlerinin Harran Ovası koşullarında verim ve diğer özelliklerinin belirlenmesi amacıyla Koruklu araştırma istasyonunda kışlık olarak 2003-2004 yetiştirme sezonunda yürütülmüştür. Denemede 9 çeşit (Gülümser, Çağatay, Damla-89, Gökçe, Uzunlu-99, Küsmen-99, Akçin-91 ve Er-99 ve Diyar-95) kullanılmıştır. Denemede özet olarak incelenen özellikler itibariyle şu sonuçlar alınmıştır: Bitki Boyu: Denemde bitki boyu bakımından elde edilen ortalama değerlere bakıldığında en yüksek bitki boyu 47,66 cm ile Akçin-91 çeşidinden ve en düşük bitki boyunun ise 38,66 cm ile Küsmen-99 çeşidinden elde edildiği saptanmıştır. %50 Çiçeklenme Gün Sayısı: Denenmede kullanılan çeşitler içinde Diyar-95 çeşidi 145 günle en erken % 50 çiçeklenmeye gelmiş olup; 166 günde % 50 çiçeklenmeye gelen Küsmen-99 çeşidinin en geç çiçeklenen çeşit olduğu tespit edilmiştir. İlk Meyve Yüksekliği: Denemede ilk meyve yüksekliği bakımından elde edilen ortalamalara bakıldığı zaman en yüksek ilk meyve yüksekliğine sahip çeşit 32 cm ile Akçin- 91 çeşididir, ve en düşük ilk meyve yüksekliğine sahip çeşit ise 21 cm ile Küsmen-99 çeşidi olduğu saptanmıştır. % 50 Bakla Bağlama Gün Sayısı: Denemede kullanılan çeşitler arasında Diyar-95 çeşidinin 163 gün ile en erken % 50 bakla bağlama olgunluğuna geldiği, 177 gün ile Çağatay çeşidinin ise en geç % 50 bakla bağlama olgunluğuna geldiği tespit edilmiştir. Bitkide Bakla Sayısı: Denemede kullanılan çeşitler arasındaki ortalamalarda bitki başına 36 adet bakla bağlayan Akçin-91 çeşidi en fazla bakla bağlamış olup, Gökçe çeşidi ise 15 adet bakla bağlayarak en az bakla bağlayan çeşit olduğu tespit edilmiştir. Biyolojik Verim: Denemede biyolojik veri bakımında elde edilen ortalamalara bakıldığı zaman en fazla biyolojik verim 503,20 kg/da ile Akçin-91 çeşidinden elde edilmiş olup, en az verim ise 283,95 kg/da ile Uzunlu-99 çeşidinden elde edildiği tespit edilmiştir. Hasat İndeksi: Denemede kullanılan çeşitler arasında en yüksek hasat indeksine sahip çeşit % 53 oranında hasat indeksi ile Er-99 olmuştur ve en düşük hasat indeksi ise % 45 ile Küsmen-99 çeşidinden tespit edilmiştir. Metrekareye (m2) tohum verimi: Denemede kullanılan çeşitler arasında elde edilen ortalamalara bakıldığı zaman m2 ye tohum verimi bakımından en yüksek verim 260,24 g ile Akçin-91 çeşidinden elde edilmiş olup, en az verim veren çeşit ise 134,56 g ile Küsmen-99 çeşidi olduğu saptanmıştır. 100-Tohum Ağırlığı: Denemede 100 tohum ağırlığı bakımından elde edilen ortalamalara bakıldığı zaman Gökçe çeşidinin 45,33 g ile en yüksek 100 tohum ağırlığına sahip çeşit olduğu ve Diyar-95 çeşidi ise 29 g' lık 100 tohum ağırlığıyla en düşük değere sahip olduğu elde edilmiştir. Tane Boyu: Çeşitler arasında tane boyu ortalamaları incelendiği zaman en uzun tane boyu 11,33 mm ile Küsmen-99 çeşidinden elde edilmiştir ve en kısa tane boyu ise 9 mm ile Diyar-95 çeşidinden elde edilmiştir. Tane Eni: Tane enine ait ortalamalar incelendiği zaman en uzun tane enine sahip çeşidin 8,46 mm ile Gökçe çeşidi olup, en kısa enli çeşidin ise 7,22 mm ile Diyar-95 çeşidi olduğu tespit edilmiştir. Tane Genişliği: Denemede kullanılan çeşitler arasında tane genişliğine ait ortalamalara bakıldığı zaman en uzun tane genişliği 8mm ile Çağatay, Damla-89, Er-99, Gökçe, Gülümser ve Küsmen-99 çeşitlerinden elde edilmiş olup, en kısa tane genişliğine sahip çeşit ise 7 mm ile Diyar-95 çeşidi olduğu tespit edilmiştir. Kış Zararı: Denemede kullanılan çeşitler incelendiği zaman Akçin-91 çeşidi % 4 zarar oranı ile kıştan en az zarar görmüştür ve Uzunlu-99 çeşidi % 50 oranında zarar görerek kıştan en fazla zarar gören çeşit olduğu tespit edilmiştir. EVALUATION OF WINTER HARDINESS, YIELD AND YIELD COMPONENTS OF CHICKPEA (Cicer arietinum L.) CULTIVARS IN HARRAN PLAIN CONDITIONS Emine Ebru ÖZTAŞ SUMMARY The aim of this study was to determine winter hardiness, yield and yield components of some released Turkish chickpea cultivars (Gülümser, Çağatay, Damla-89, Gökçe, Uzunlu-99, Küsmen-99, Akçin-91 ve Er-99 ve Diyar-95) at Harran Plain conditions. The experiment was carried out at Koruklu experiment station during 2003-2004 growing season. İn summary, the following results were obtained in the experiment: Plant height: Plant height ranged from 47.66 to 38.66 cm. Akcin-91 had the highest plant height while Kusmen-99 had lowest plant height. Days to 50% flowering: Days to 50% flowering of the cultivars ranged between 145 and 166 days. Diyar-95 was the earliest in flowering while Kusmen-99 was the latest. First pod height: Akcin-91 had the highest first pod height with 32 cm, while Kusmen- 99 had lowest first pod height with 21 cm. Days to 50% pod set: it was observed that Diyar-95 was the earliest in days to %50 pod set with 163 days while cultivar Cagatay was the latest with 177 days. Number of pod per plant: the highest number of pod per plant was obtained from Akcin- 91, while cultivar Gokce with 15 pod per plant had lowest pod number. Biological yield: The highest biological yield with 503,20 kg/da was obtained from cultivar Akcin-91, while cultivar Uzunlu with 283,95 kg/da had the lowest biological yield. Harvest index: Harvest index ranged from 45% to 53% among the cultviars. Er-99 had the highest harvest index, while Kusmen-99 had the lovest harvest index. Seed yield: İn this study, seed yield of the cultivars ranged between 260.24 and 134.56 g/m2. The highest yield was obtained from Akcin-91 while the lowest yield was obtained from Kusmen-99. 100-seed weight of cultivars changed from 29 to 54.33 g. Cultivar Gokce had the highest 100-seed weight, while Diyar-95 had the lowest seed weight. Seed diameters (height, width and largeness) of the cultivars were different in seed characteristics. Seed height of the cultivars changed from 11.33 to 9 mm. Kusmen-99 with 11.33 mm had the highest seed height and Diyar-95 with 9 mm had the lowest seed height. For the seed width, Gokce with 8.46 mm had the highest seed width and Diyar-95 with 7.22 mm had the lowest seed width. For the seed largeness, Cagatay had the largest seed (8 mm) while Diyar-95 was the lowest in seed largeness (7.22 mm). Winter hardiness of the cultivars ranged between 4% and 50%. Akcin-91 was the most winter hardy cultivar while Uzunlu was the least winter hardy.