Şanlıurfa koşullarında değişik antepfıstığı anaçlarının ve aşılama yöntemlerinin aşı başarısı ve sürgün gelişimi üzerine etkileri / Effects of different pistachio rootstocks on budding methods' success and growth of scions under şanliurfa conditions

Abstract

ŞANLIURFA KOŞULLARINDA DEĞİŞİK ANTEPFISTIĞI ANAÇLARININ ve AŞILAMA YÖNTEMLERİNİN AŞI BAŞARISI ve SÜRGÜN GELİŞİMİ ÜZERİNE ETKİLERİ Mehmet KANDEMİR ÖZET Araştırma Şanlıurfa ili Harran Üniversitesi Osmanbey Yerleşkesi'nde 2004 yılı içerisinde yürütülmüştür. Araştırmada, antepfıstığında anaç olarak kullanılan P. vera, P. khinjuk, P. atlantica ve P. terebinthus ve P. palaestina türleri üzerine T-göz aşısı yöntemiyle Siirt, kırmızı ve Ohadi çeşitleri aşılanmıştır. T göz aşısı 16, 18, 20 haziran günleri yapılmıştır. Yonga göz aşısı sadece P. vera anacı üzerine uygulanmıştır. Yonga aşı ise Nisan, Haziran ve Eylül aylarında ( İlkbahar,yaz ve Sonbahar ) dönemlerinde aşılama yapılmıştır. T-göz aşılamaları sabah erken ve akşam üzeri serin saatlerde yapılmıştır. Aşılanan günlerde ortalama sıcaklık 28-32 0C arası seyretmiştir. Aşılamalarda anaçlar arasında ortalama aşı başarısı P. vera'da % 78, P. atlantica'da % 68, P. palaestina'da % 64, P. khinjuk'da % 63 ve P. terebinthus'da % 54 olmuştur. Antepfıstığı çeşitleri arasında en yüksek T-göz aşı başarısı % 79 Siirt çeşidinden elde edilirken, bu çeşidi % 63 Ohadi ve % 61 Kırmızı izlemiştir. En yüksek aşı başarısı P. vera x Siirt kombinasyonunda (% 95) olmuş, bunu P. atlantica x Siirt (% 80) takip etmiş, en düşük aşı başarısı ise P. khinjuk x Ohadi (% 40)'den elde edilmiştir. 2003 yılında ön çalışmada P. vera x Siirt T-göz aşılamasında aynı kalemler buzdolabında bekletilerek üç gün kullanılmış yapılan aşılarda 1. gün aşı başarısı % 83, 2.gün %68 ve 3.gün %30 dolayında meydana gelmiştir. Yonga göz aşısında olumlu netice alınamamıştır. Aşıların kaynaşması 15 gün sürmüştür. Aşılar sabah ve akşam serinliğinde ve güneşin etkili ışınlarından korunması için anaçların kuzey yönüne yapılmıştır. Hava oransal neminin düşük olmasına (%20-44 arasında) ve hava sıcaklığının aşı tutuncaya kadar (15 gün) max. 39 o C'ye kadar çıkmış olmasına rağmen, anaçların aşı başarısı yukarıdaki gibi olmuştur. Sürgün ölçümü temmuz ayı içerisinde başlanmış olup, 10 günde bir toplam 5 ölçüm yapılmıştır. Temmuz ayı içerisinde en yüksek sıcaklık 36o-43oC, ortalama sıcaklık 29-36oC ve hava oransal nemi ise % 18-44 arasında seyretmiştir. Bu şartlarda temmuz ayında, sürgün gelişimi 5-25 cm olmuştur. Ağustos ayında da sıcaklık ve nem verileri temmuz ayına benzer şekilde seyretmiştir. Ağustos başlarında sürgünler tepe tomurcuğu oluşturmuş ve sürgün gelişimi duraklamış, ağustosun ikinci yarısında ise sürgün gelişimi azda olsa tekrar hareketlenmeye başlamıştır. Son ölçümde sürgün uzunlukları 7-31 cm arasında seyretmiştir. Sürgün uzunluğu bakımından en uzun sürgün sırasıyla Ohadi, Siirt ve Kırmızı çeşitlerinde meydana gelmiştir. Anaçlar sürgün uzunluğuna etkileri bakımından, büyükten küçüğe doğru sırasıyla P. vera, P. khinjuk, P. atlantica, P. palaestina ve P. terebinthus şeklinde sıralanmıştır. Bu çalışmada, değişik antepfıstığı anaçları üzerinde başarılı aşı yöntemi T-göz aşısı olmuş, sürgün gelişimi P. vera ve sonra P. khinjuk anaçları üzerinde, öteki anaçlara göre daha iyi gerçekleşmiştir. Bu araştırmada, günlük aşı kalemi kullanılmasının önemli ölçüde etkili olduğu görülmüştür. EFFECTS OF DIFFERENT PISTACHIO ROOTSTOCKS ON BUDDING METHODS? SUCCESS AND GROWTH OF SCIONS UNDER ŞANLIURFA CONDITIONS Mehmet KANDEMİR SUMMARY This research was conducted in 2004 at Campus of Harran University in Şanlıurfa. In the experiment P. vera, P. khinjuk, P. atlantica, P. terebinthus and P. palaestina species were used as rootstocks and Siirt, Kırmızı and Ohadi pistachio varieties were budded with T budding method. T budding was exercised at 16th, 18th and 20th June. Chip budding was applied only P. vera rootstock. Chip budding was applied in april, june and september (spring, summer and autumn) budding period. T buddings were practiced at early mornning and late of the day during the cool time. Average temperature during budding period was between 280-32 0C. The mean of budding successs between the rootstocks were 78 % in P. vera, 68 % in P. atlantica, 64 % in P. palaestina, 63 % in P. khinjuk ve 54 % in P. terebinthus . The budding success of pistachio varieties were 79 % Siirt, 63 % Ohadi ve 61 % Kırmızı. The highest budding success were obtained from P. vera x Siirt combinations with % 95. This result was followed by P. atlantica x Siirt with % 80. The lowest success rate was obtained from P.khinjuk x Ohadi combinations with 40%. On the other hand, the previous work in 2003, the budsticks were kept in the refigrator for 3 days and used. The first day budding success was 80 %, second day?s bud sticks were 68 % and third day?s budstick?s success was 30 %. Chip budding was not successfull generally. Budding lignifications was completed in 15 days. Buds were inserted at north side of rootstocks to prevent direct sun shine, and they were exercised at cool time of day in the mornning and afternoon. During to budding and budding days relative humidity was very low (between 20-44 %. ) and air temperature during lignification (15 days after budding) were reached to max. 39 oC. Determination of scion growth after sprouting of buds were started in July, and 5 times 36o-43oC, average recorded by 10 days intervals. Maximum temperature was between temperature was between 29o-36oC and relative humidity was between 18-44 %. In these conditions scion development was between 5-25 cm. In august, climatic data was similar to July. Apical buds were occured in begining of august and scion development stopped. Second or third part of august it was developped very slowly. The last measurement scion length was reached between 7-31 cm. The longest scion development obtained from Ohadi variety. The Siirt and Kırmızı scion lengths were second and thirth respectively. When the rootstocks were compared the best one is P. vera and P. khinjuk, P. atlantica, P. palaestina respectively. The lowest scion length was determined from P. terebinthus rootstock. In this experiment, T-budding method was beter than chip budding method. The scion development was the best in P. vera and then P. khinjuk. The use of daily budsticks were observed as important factor about successfulness.