Harran Ovası serbest akiferinin kirlilik potansiyelinin belirlenmesi / Determination of the contamination potential of unconfined aquifer of Harran Plain

Abstract

HARRAN OVASI SERBEST AKİFERİNİN KİRLİLİK POTANSİYELİNİN BELİRLENMESİ Yasemin BAYINDIR ÖZET Yeraltı suyu kirliliği yeni bir olgu olmamasına rağmen, ancak 1970'li yılların sonunda yeni bir çevresel kavram olarak ortaya çıkmıştır. Genelde, yeraltı suyu kirliliği evsel ve endüstriyel atıklar ve tarımsal faaliyetlerden kaynaklanır. Kontamine olmuş yeraltı suyunun temizlenmesi oldukça güç ve maliyeti yüksektir. Bu nedenle yer altı su kaynaklarının korunması için bu kaynakların sık periyotlarla izlenmesi ve herhangi kirlenme belirtisi olduğunda önlemlerin gecikmeden alınması gerekmektedir. Çalışma alanı olan Harran Ovası GAP'ın en büyük sulama sahasına ve Ortadoğu'nun en büyük yeraltı suyu rezervine sahiptir. 1995 yılında yüzey sulamasının başlamasıyla birlikte, yoğun tarımsal faaliyetler, sulama-drenaj ve evsel atıklar ve atıksuların deşarjının yapıldığı ovada önemli oranda tarımsal problemler başlamıştır. Yeraltı su seviyesi ovanın bazı kesimlerinde 0.5-10 m düzeyine erişmiştir. Bu çalışmayla, problemin yaşandığı bölgede, ova genelini temsil eden örnekleme noktaları (sondaj kuyuları) seçilerek aylık olarak alınan su örnekleri üzerinde yerinde (in-situ) ve laboratuvarda analizler yapılarak sıcaklık, pH, EC, Ca+, Mg+, Na+, K+, Cl-, SO4-2, NH4-N, NO2-N, NO3-N, PO4-P, organik madde, TDS ve bulanıklık parametreleri belirlenmiştir. Anılan parametreler, Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği, TSE İçme Suları Standardı (TS 266), WHO (1998) standart ve sınıflamalarına tabi tutularak yeraltı suyu kalitesi ve kirlenme potansiyeli tespit edilmiştir. Elde edilen veriler ışığında çalışma alanına ait kirlilik haritaları oluşturulmuştur. Buna göre kirliliğin daha çok ovanın güney bölümünde yoğunlaştığı gözlenmiştir. Çalışma alanında en kirli olan alanlar, Uğurlu, Vergili, Kısas, Konuklu, Kızıldoruç, Yardımlı, Özlü, Yaygılı, Çepkenli, Altılı, Bolatlar ve Uğraklı'dır. DETERMINATION of THE CONTAMINATION POTENTIAL OF UNCONFINED AQUIFER of HARRAN PLAIN Yasemin BAYINDIR SUMMARY Although groundwater contamination is not a new fact, it emerged as a new environmental concept in the late 1970s. Generally, groundwater contamination is caused by home and industrial waste and agricultural activities. Purifying contaminated groundwater is rather difficult and costly. Thus, in order to preserve groundwater sources, it is necessary to control these sources periodically and when there is a sign of contamination, precautions must be taken immediately. Study area is the Harran Plain, has the biggest irrigation field in the Southeastern Anatolia Project region and it has the biggest groundwater reserve in the Middle-East. After surface irrigation was started in 1995, big agricultural problems began in the plain where agricultural activities are dealt with and where domestic and wastewater are poured. Groundwater level has come up to 0.5-10m in some parts of the plain. With this study, choosing some sampling points to represent the plain in general in the region where there is the problem, water samples were taken monthly and analyzed in the place and in laboratories, temperature, , pH, EC, Ca+, Mg+, Na+, K+, Cl-, SO4-2, NH4-N, NO2-N, NO3-N, PO4, TOC, TDS and turbidity parameters were determined. The parameters mentioned above were subjected to the Turkish Water Pollution Control Regulations, TS 266 (Turkish Standard), WHO (1998) and 98/83/EC standards and classifications, the quality and contamination potential of the groundwater have been determined. With the help of these results, contamination maps of the region were drawn. Thus, it has been seen that contamination mostly exists in the east part of the plain. The most contaminated areas are Uğurlu, Vergili, Kısas, Konuklu, Kızıldoruç, Yardımlı, Özlü, Yaygılı, Çepkenli, Altılı, Bolatlar and Uğraklı.