Abstract:
Ülkemizde akraba evliliği oranının yüksek olması nedeniyle doğumsal metabolizma hastalıkları sık görülmektedir. Fenilketonüri (FKÜ) en sık karşılaşılan otozomal resesif kalıtımlı Fenilalanin hidroksilaz (FAH) eksikliği sonucu meydana gelen bir aminoasit metabolizma hastalığıdır. Yaklaşık 3.000-4.000 yenidoğanda bir görülmektedir.(2) Bu enzimin eksikliği veya yokluğu mental retardasyon, organ hasarları, postur bozuklukları ve maternal fenilketonüri durumlarında ise gebeliğin ciddi şekilde riskli olması ile sonuçlanır. FAH enzimi, fenilalaninin tirozine hidroksilasyonunu katalizleyen hepatik bir enzimdir . Klasik FKÜ kromozom 12'de bulunan FAH geninin her iki alellerinde mutasyon olması sonucu meydana gelir.(22). FAH geninin her iki kopyasında da mutasyon olunca bu enzim ya inaktif ya da normale göre daha az aktif hale gelir ve bu da vücutta fenilalanin konsantrasyonunun toksik seviyelere ulaşmasına neden olur. Bazı vakalarda FAH'daki mutasyonlar hiperfenilalaninemi diye bilinen fenotipik olarak orta derecede bir FKÜ meydana getirir. Fenilketonüri erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilen bir hastalıktır. Dikkatli bir diyetle FKÜ'li çocuklar normal hayatlarına devam edebilir ve gebe annelerde sağlıklı çocuklar doğurabilirler. Tedavide genel ilke gıdalar ile alınan fenilalanin miktarını azaltarak kan fenilalanin düzeyini normal sınırlar içinde tutmaktır. Aksi taktirde vücutta oluşan fenilalanin metabolitleri pek çok organ ve dokuda çeşitli proteinlerin sentez ve fonksiyonlarını bozabilmektedir. Vücudumuzda bulunan en yaygın proteinlerden biri olan kollajen proteininin metabolizmasının bu metabolik hastalıktan etkilenip etkilenmediği henüz bilinmemektedir. Biz bu çalışmamızda kollajen turnoverinde önemli bir yeri olan prolidaz aktivitesini FKÜ'li hastalarda inceleyip yaş, kilo ve cinsiyet olarak uyumlu sağlıklı kişilerden oluşan kontrollerle de mukayese ederek bu konuya ışık tutmayı amaçladık. Çalışmamızda yenidoğan tarama testi (Guthrie testi) şüpheli bulunan ve kontrol testleriyle hastalığı kesinleşen 30 fenilketonüri hastası ile 30 sağlıklı bireyin serum prolidaz aktiviteleri Özcan ve arkadaşları tarafından optimize edilmiş modifiye Chinard metodu ile ölçüldü(55). Bulgularımızı SPSS 11.5 windows programında student t testini kullanarak analiz ettik. Sonuç olarak serum prolidaz aktivitesi fenilketonüri hastalarda kontrol grubuna göre anlamlı olarak daha düşük seviyede bulundu (p<0,001). Bulgularımız ışığında fenolketonüri hastalığında kollajen metabolizmasının etkilendiğini ve turnoverinin anlamlı olarak azaldığını söyleyebiliriz. Anahtar kelimeler: Fenilketonüri, Prolidaz, Kollajen, Prolin
