Farklı azot dozlarının mercimekte (Lens culinaris Medic.) verim ve bazı tarımsal karakterlere etkisi / Effect of different nitrogen dosages to yield and yield characteristics of lentil (Lens culinaris Medic.)

Abstract

7. ÖZET Bu çalışma Harran Ovası koşullarında yetiştirilen 3 ayrı mercimek çeşidine 6 farklı azot dozu uygulanarak farklı azot dozlarının verim ve bazı tarımsal karakterlere (bitki boyu, sap kalınlığı, ana dal sayısı, ilk bakla yüksekliği, bitkide bakla sayısı, bitkide tane ağırlığı, bintane ağırlığı, hasat indeksi) etkisini belirlemek için 2001-2002 yetiştirme sezonunda Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi araştırma alanında yürütülmüştür. Bölünmüş parseller deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak yürütülen araştırmada Yerli Kırmızı, Fırat-87 ve Seyran-96 çeşitleri kullanılmıştır. Azot dozları ise 0, 2, 4, 6, 8 ve 10 kg/da olarak uygulanmıştır. Elde edilen değerler varyans ve LSD testine tabi tutulmuştur. Çalışma sonunda aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir: 1. BİTKİ BOYU (cm): En yüksek bitki boyu, 10 kg/da azot dozunda 64.75 cm, en düşük bitki boyu kontrol dozunda 50.38 cm olmuştur. Çeşitlerden ise en yüksek bitki boyu değeri 62.2 cm ile Yerli Kırmızı, en düşük değeri ise 51.71 cm ile Fırat-87 çeşidi vermiştir. Azot dozu X Çeşit interaksiyonununda da en yüksek bitki boyu 10 kg N /da X Yerli Kırmızı (69.50 cm) ineteraksiyonunda belirlenirken, en düşük değer Kontrol X Seyran-96 interaksiyonunda (46.25 cm) belirlenmiştir. 2. SAP KALINLIĞI (mm): 2.5 mm sap kalınlığı ile en yüksek değer 10 kg/da azot dozunda alınırken; 1.875 mm ile 2 kg/da azot dozu en düşük sap kalınlığı değerini vermiştir. Yerli Kırmızı 1.979 mm ile çeşitler arasında en düşük değeri verirken en yüksek değer 2.354 mm ile Fırat-87 çeşidinde alınmıştır. Azot dozu X Çeşit interaksiyonu incelendiğinde ise en yüksek değer 8 kg N/da X Fırat-87 interaksiyonunda (3 mm) olurken, en düşük Kontrol X Seyran-96 (1.5 mm) interaksiyonunda oluşmuştur. 3. ANA DAL SAYISI(ADET): En düşük ana dal sayısı 2 adet olarak kontrolden alınırken, en yüksek değer 3.04 adet ile 10 kg/da azot dozundan alınmıştır. Çeşitler incelendiğinde ise en yüksek değeri Fırat-87 çeşidi 2.73 adet ile verirken, en düşük ana dal sayısını ise 1.92 adet ile Yerli Kırmızı çeşidinin verdiği saptanmıştır. Azot dozu X Çeşit interaksiyonunda en yüksek ana dal sayısı değeri 1 0 53 kg N/da X Seyran-96 interaksiyonunda (3.5 adet), en düşük değerde Kontrol X Yerli Kırmızı (1.6 adet) da saptanmıştır. 4.İLK BAKLA YÜKSEKLİĞİ (cm) : İlk bakla yüksekliği bakımından Seyran-96 çeşidi 21.88 cm ile en düşük, Fırat-87 30.74 cm ile en yüksek değeri vermiştir. Azot dozları yönünden ise 17.35 cm ile kontrol en düşük, 33.13 cm ile 10 kg/da azot dozu en yüksek değeri vermiştir. Azot dozu X Çeşit interaksiyonu incelendiğinde ise en yüksek değer 10 kg N/da X Fırat-87 (36.38 cm) interaksiyonundan alınırken, en düşük ilk bakla yüksekliği değeri Kontrol X Seyran- 96 (16.5 cm) interaksiyonundan alınmıştır. 5. BİTKİDE BAKLA SAYISI(ADET): En düşük 24.25 adet (0 kg/da azot dozu), en yüksek 64.42 adet (8 kg/da azot dozu) olarak alman bitkide bakla sayısı değerlerini çeşitler açısından incelediğimizde ise Yerli Kırmızı'dan 32.96 adet ile en düşük, Fırat-87'den ise 39.31 adet ile en yüksek değer alınmıştır. Azot dozu X Çeşit interaksiyonunda ise en yüksek bitkide bakla sayısı 8 kg N/da X Fırat-87 (81.5 adet) interaksiyonunda oluşmuş iken, en düşük değer 4kg N/da X Yerli Kırmızı (14.5 adet) da oluşmuştur. 6. BİTKİDE TANE AĞIRLIĞI (g): Kontrol dozunda en düşük bitkide tane ağırlığı değeri (0.8975 gr) elde edilirken 6 kg/da azot dozunda en yüksek (2.265 gr) bitkide tane ağırlığı değeri saptanmıştır. Çeşitler incelendiğinde ise Yerli Kırmızı* da 1.478 gr ile en düşük, Seyran-96'da 1.778 gr ile en yüksek bitkide tane ağırlığı değeri saptanmıştır. Azot dozu X Çeşit interaksiyonunda en yüksek değer 6 kg N/da X Seyran-96 interaksiyonunda (2.75 g) belirlenirken, en düşük bitkide tane ağırlığı değeri Kontrol X Fırat-87 interaksiyonunda (0.64 g) olarak belirlenmiştir. 7. BİNTANE AĞIRLIĞI (g): En düşük bintane ağırlığı değeri 28.69 g ile kontrol dozunda alınmıştır. 4 kg/da azot dozunda ise 34.24 g ile en yüksek bintane ağırlığı değeri elde edilmiştir. Kontrol dozunda en düşük değer elde edilirken, diğer azot dozları aynı istatistiki grupta yer almışlardır ve aralarında önemli fark bulunmamıştır. 31.92 g ile Yerli Kırmızı çeşitler içerisinde en düşük değere sahip olurken Fırat-87 çeşidinden 34.14 g ile en yüksek değer alınmıştır. Azot dozu X Çeşit interaksiyonunu incelediğimiz zaman en yüksek bintane ağırlığı değeri 2 kg N/da X Fırat-87 (35.49 g) interaksiyonunda saptanırken, en düşük değer Kontrol X Yerli Kırmızı (27.78 g) interaksiyonunda saptanmıştır. 54 8. HASAT İNDEKSİ (%): Azot dozları içerisinde en düşük hasat indeksi kontrolde %27.71 ile saptanmıştır. En yüksek hasat indeksi değeri ise %37. 29 ile 6 kg/da azot dozundan alınmıştır. %36.90 ile en yüksek değer çeşitler içerisinde Seyran-96 ile elde edilmişken en düşük değeri %28.79 ile Yerli Kırmızı'nın verdiği görülmüştür. Azot dozu X Çeşit interaksiyonunu incelediğimizde ise en yüksek değer 6 kg N/da X Seyran-96 interaksiyonunda (%39.95) belirlenirken, en düşük hasat indeksi değeri Kontrol X Yerli Kırmızı (%21.06) interaksiyonunda saptanmıştır. 9. DEKARA VERİM (kg): Dekara verim değerleri içerisinde kontrolde 1 19.3 kg/da ile en düşük değer alınmıştır. En yüksek değer ise 21 1.8 kg/da olarak 6 kg/da azot dozunda saptanmıştır. Çeşitler arasında ise en düşük dekara verim 153.1 kg ile Yerli Kırmızı'da olurken en yüksek değer 199.6 kg ile Seyran-96'dan alınmıştır. Azot dozu X Çeşit interaksiyonu incelendiğinde en yüksek dekara verim değeri 6 kg N/da X Seyran-96 interaksiyonunda (238.8 kg/da) elde edilirken, en düşük dekara verim değeri Kontrol X Yerli Kırmızı (98.1 kg/da) interaksiyonunda elde edilmiştir. 55