ŞANLIURFA İLİNDE TÜKETİME SUNULAN İSOT BAHARATLARINDA BİSFENOL A (BPA) DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ

Abstract

Baharatlar, lezzet verici özelliklerinin yanı sıra doğal koruyuculukları nedeniyle gıda endüstrisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde geleneksel yöntemlerle üretilen isot baharatı, hem kültürel hem ekonomik açıdan önemli bir üründür. Önceleri evsel ölçekte üretilen bu ürün, artan talep doğrultusunda endüstriyel ölçekte de üretilmeye başlanmıştır. İsot baharatı halk tarafından sevilerek tüketilmesi ve sağlık açısından birçok faydası olmasına rağmen üretim ve muhafaza aşamasında Bisfenol A (BPA) gibi kimyasallar ile kontamine olabilmektedir. Bu tez çalışmasında da Şanlıurfa ilinde tüketime sunulan ev yapımı ve fabrikasyon isot baharatlarında BPA düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada 2024 Kasım-2025 Mart ayları arasında Şanlıurfa’daki market ve yöresel ürün satıcılarından 23 ev yapımı ve 23 fabrikasyon olmak üzere toplam 46 isot örneği toplanmıştır. BPA düzeylerinin tespitinde ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay) yöntemi kullanılmıştır. Ev yapımı isotlarda BPA düzeyleri 0,40–361,30 μg/kg, fabrikasyon örneklerde ise 0,49–285,39 μg/kg arasında tespit edilmiştir. Ortalama BPA düzeyi ev yapımı örneklerde 73,88±19,15 μg/kg, fabrikasyon örneklerde 67,15±14,87 μg/kg olarak bulunmuş; aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamlı olmamıştır(P >0,05). Her iki türde de BPA tespit edilmesi, üretim ve ambalajlama süreçlerinin kontaminasyon riski taşıdığını göstermektedir. Özellikle ev yapımı ürünlerde tespit edilen yüksek maksimum değer, geleneksel üretim ve depolama koşullarında BPA maruziyeti olasılığına işaret etmektedir. Elde edilen bulgular, isot üretim süreçlerinde BPA maruziyetinin azaltılmasına yönelik önlemlerin gerekliliğini ortaya koymaktadır.