Özet:
Bu tez çalışmasında, Anadolu vilayetlerini teftişe memur edilen Ahmet Şâkir Paşa’nın yazdığı Muhâberât suretlerini içeren defter (1311-1315) aracılığıyla Anadolu’nun 19. yüzyılına dair daha önce ortaya konmuş çalışmalar bağlamında eleştirel transkripsiyon çalışması yapılmıştır. Osmanlı Devleti Dönemi’nde 19. yüzyılda önemli bir şahsiyet olan Şâkir Paşa, devlet kademelerinin birçoğunda görev almıştır. Paşa’nın; devlet kademelerinde aldığı görevler ve görev esnasında kaydını tuttuğu defter doğrultusunda çalışmalarını incelemek, yapmak istedikleri, yaptıkları ve yapamadıkları çalışmalara değinerek konu eleştirel bir boyutla ele alınmıştır. Şâkir Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun önemli merkezleri olan Diyarbekir, Van, Bitlis ve Erzurum gibi şehirlerde görev yapmış ve buradaki yerel yönetimlerin merkezle bağlarını kuvvetlendirmeye çalışmıştır. Paşa’nın tutuğu defter incelendikten sonra Anadolu vilayetlerine ayrılan bütçe, arz-talep dengesi, sosyal ve ekonomik sorunlar, taşradaki genel sorunlar, yerel yönetimlerin bu sorunlara yönelik tutumları ve hükümetle ilişkileri değerlendirilmiştir. Paşa’nın sorunlar karşısındaki gayret ve çabası, durumu merkeze bildirme şekli, yolsuzluklar karşısındaki tutumu ele alınarak iş ve özel hayatı üzerine bir biyografi yazısı yazılmıştır.
