Özet:
Askerî sahadaki değişim, dönüşüm ve teknolojik gelişmeler, Osmanlı Devleti’nde de modernleşme süreciyle birlikte ordu teşkilâtında düzenlemelerin yapılmasını beraberinde getirmiştir. Özellikle
“vatan” kavramının da ortaya çıktığı XIX. yüzyılda toprakları muhafaza etmek amacıyla askerlik hizmetinin zorunlu kılınması, “ordu-millet” idealinde topyekûn seferber edilmeye hazır birliklerin kurulmasının yolunu açmıştır. Askerî birliklerin sürekli arttırılması ve makinenin çarklarına sistemli
bir şekilde eklemlenmesi amacıyla organizasyonda düzenlemelere gidilmiş ve ordunun idare, sevk ve koordinasyonunda muharip ve yardımcı kuvvetlerin daha iyi hareket kabiliyetine sahip olması için gayret gösterilmiştir. Mevcut sınırları koruma ve iç güvenliği sağlamanın yanı sıra seferber edilmeye
hazırlanan askerlerden profesyonel bir ordu kurmak için sorunlar yaşansa da uzman personel ve teknoloji transferi yapılmış, askerlerin diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına da büyük bir önem verilmiştir. Bu çalışmada, Osmanlı askerî organizasyonunda modernleşme sürecinde bölgesel orduların oluşturulmasıyla 1843’te Anadolu Ordusu olarak kurulan, 1863’te IV. Ordu ve 1911’de ise III. Ordu Müfettişliği adını alan ordunun 1863-1911 yılları arasındaki teşkilâtı incelenmektedir. Anadolu’ya açılan kapının sıfır noktasında Rusya ve İran sınırlarında konuşlandırılan IV. Ordu; sadece dış tehditlere karşı değil, aynı zamanda ayrılıkçı milliyetçi hareketlere ve muhtelif iç unsurlara
karşı asayişi sağlamak amacıyla etkin bir şekilde kullanılmıştır. Bölgedeki neredeyse bütün gelişmelerde aktif bir merkez konumunda olan IV. Ordu, merkezî otoritenin temsilinde de dinamik bir rol üstlenen stratejik bir organizasyondur. Bu süreçte askerî alandaki gelişmeler ve mevcut sosyo-
politik olayların etkisinde de şekillenen IV. Ordu’nun asker mevcudunun arttırılması, eğitilmesi, en modern silah ve teçhizatla donatılması, organizasyonunda değişim ve dönüşümlere gidilmesi ve stratejik noktalara konumlandırılması için kesintisiz olarak çaba gösterilmiştir. Orduya bağlı
birliklerin yürüttüğü faaliyetlerde başarıya ulaşmasında arka planındaki iletişim, ulaşım, sağlık gibi lojistik desteğin kusursuz işleyebilmesi için de malî kaynak sağlanmaya çalışılmış ve karşılaşılan sorunlara çözüm yolları aranmıştır.
