Özet:
Vatandaşlık, bireyin hak, ödev ve aidiyetini tanımlayan çok katmanlı bir kavram olup, artan göçlerle birlikte entegrasyonun en ileri aşamalarından biri olarak görülmektedir. Bu araştırmanın konusu, Şanlıurfa’da yaşayan Suriyelilerin Türkiye vatandaşlığına ilişkin algıları ile vatandaş olma ve ol(a)mama deneyimleridir. Araştırma, Türkiye vatandaşlığı kazanmış Suriyeli göçmenler ile Türkiye vatandaşlığı kazan(a)mamış geçici koruma statüsü altında yaşayan Suriyeli sığınmacıların deneyimlerinin ve vatandaşlık algılarının karşılaştırmalı analizine dayanmaktadır. Vatandaşlığa sahip olma ve ol(a)mama durumunun; kimlik, aidiyet, haklara erişim ve ödevler, vatandaşlık algısı, istihdama katılım, entegrasyon süreçleri ve gelecek noktasında etkisinin nasıl işlediği çalışmada detaylı olarak tartışılmaktadır. Çalışma, vatandaşlık konusunu hukuki tanımlamaları ile birlikte sosyolojik boyutu ile ele almış; odağına Türkiye vatandaşlığı olan Suriyeli göçmenler ile birlikte geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin vatandaşlığa ilişkin algı ve deneyimlerini alarak mevcut literatüre özgün bir katkı sunmayı amaçlamıştır. Bu bağlamda çalışmada nitel araştırma yöntemi benimsenmiş, fenomenolojik desenkullanılmıştır. Amaçlı örneklem tekniği ile ulaşılan, Şanlıurfa’nın merkez ilçeleri olan Eyyübiye, Haliliye ve Karaköprü'de yaşayan 13’ü Türk vatandaşlığına sahip, 13’ü ise geçici koruma kapsamında bulunan toplam 26 Suriyeli katılımcı ile yarıyapılandırılmış derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırmanınbulguları, vatandaşlığın Suriyeliler açısından haklara erişim, siyasal katılım, toplumsal bütünleşme, aidiyet hissi ve gelecek planlaması açısından belirleyici ve kolaylaştırıcı bir statü olduğunu ortaya koymuştur. Özellikle seyahat, dava açabilme ve siyasal sürece katılım gibi haklara erişim açısından vatandaşlık olumlu etkiler yaratırken; vatandaş ol(a)mayan bireylerde ise aidiyet duygusunda zayıflama, haklara erişimde sorunlar yaşama ve gelecek perspektifinde belirsizlik gözlemlenmiştir.
