Abstract:
Günümüzde yaşam temposunun artmasıyla birlikte, pratik ve ulaşımı kolay konserve gıdalara olan talep artmıştır. Konserve üretimi, hammadde seçimi, yıkama, ayıklama, haşlama gibi ön işlemler ve hammaddeye göre sterilizasyon veya pastörizasyon gibi ısıl işlemleri içermektedir. Bu süreçlerde kullanılan Bisfenol A (BPA), endüstriyel bir kimyasal olarak, gıda ile temas eden malzemelerin yapısında (polikarbonat plastikler), konserve kaplarının iç kaplama materyali olarak kullanılan epoksi reçinelerin üretiminde ve gıda ile temas eden polivinil klorür (PVC) malzemelerinde bir antioksidan olarak kullanılmaktadır. Ancak BPA, halk sağlığı için risk oluşturan, gıda ile temas eden ambalaj malzemelerinin yapımında kullanılan kimyasal bileşiklerden biridir. BPA'nın gıda maddelerine migrasyonu, özellikle konserve gıdalarda önemli bir sağlık riski oluşturabilir. Bu tez çalışmasında, Türkiye'de satışa sunulan konserve etlerde BPA varlığını ve buna bağlı halk sağlığı riskini ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında, Şanlıurfa'da marketlerde ve internet üzerinden satışa sunulan farklı firmalara ait toplam 42 konserve gıda örneği incelenmiştir. Bu örnekler arasında ton balığı konserveleri (Grup I), diğer balık konserveleri (Grup II) ve et-tavuk-hindi konserveleri (Grup III) bulunmaktadır. Araştırmada, 2025 Ocak-Mart ayları arasında toplanan konserve örneklerinin BPA düzeylerinin tespitinde ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay) yöntemi kullanılmıştır.Araştırma bulguları, en yüksek ortalama BPA düzeyinin balık eti bazlı konservelerde (0.0706 μg/kg) olduğunu saptamıştır. Bunu tavuk eti bazlı konserveler (0.0144 μg/kg) takip etmiş, en düşük ortalama BPA konsantrasyonu ise kırmızı et bazlı konservelerde (0.0048 μg/kg) ölçülmüştür. Bu sonuçlar, konserve etlerde BPA varlığının, ürün türüne ve içeriğine bağlı olarak değişiklik gösterdiğini ve bazı ürünlerin halk sağlığı açısından risk oluşturabileceğini göstermektedir. Sonuç olarak, konserve etlerde BPA varlığının belirlenmesi, halk sağlığı açısından önemli bir konu olup, bu tür ürünlerin tüketimi ile ilgili bilinçli tercihler yapılması gerektiği vurgulanmaktadır. BPA'nın gıda ile temas eden ambalajlardan migrasyonu, üretim süreçleri ve ambalaj malzemelerinin özellikleri ile yakından ilişkilidir. Bu nedenle, gıda güvenliği açısından BPA'nın kullanımı ve alternatif malzemelerin değerlendirilmesi önem arz etmektedir.
