İNCE BURUN DAĞLARI’NIN (HANİ-DİYARBAKIR) BATI KESİMİNİN KARST JEOMORFOLOJİSİ AÇISINDAN ARAŞTIRILMASI

Abstract

İnce Burun Dağları Güneydoğu Torosların orta kısmında Hani İlçesi'nin kuzeyinde Diyarbakır-Elazığ-Bingöl sınırlarının kesiştiği noktada yer alır. Bitlis Zagros kenet kuşağının hemen güneyinde yer alan araştırma sahası tektonik açıdan kenar kıvrımları kuşağı üzerinde yer alır. İnce Burun Dağları’nın (Hani-Diyarbakır) batı kesimini oluşturan araştırma sahası Türkiye Karst Bölgeleri sınıflandırılmasına göre Güneydoğu Anadolu Karst Bölgesi (GDK) ile Doğu Anadolu Kıvrım Kuşağı Alanı (DAKK) içerisinde yer alır. Bu çalışmada İnce Burun Dağları’nın batı kesiminde karstik süreçler ve karstik şekillerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Muhtelif zamanlarda gerçekleştirilen arazi çalışmalarında yörede karstlaşmaya etki eden faktörler belirlenmiş ve sahada mevcut bulunan karstik şekiller ortaya konulmuştur. Araştırma sahasında karstlaşma üzerinde litoloji, tektonizma, iklim, bitki örtüsü, toprak ve zaman faktörlerinin değişik oranlarda etkileri mevcuttur. Neotektonik dönem yer hareketlerinden oldukça yoğun bir şekilde etkilenmiş olan araştırma alanının günümüz jeomorfolojik görünümünü almasında tektonizma, flüvyal ve karstik süreçlerin etkisi büyük rol oynamıştır. Sahadaki önemli dağlık kütleler antiklinaller veya bindirmelere tekabül ederken makro karstik şekilleri ise senklinal alanları içerisinde gelişmiştir. Yörede tektonik yapılar yüzeyde karstlaşmanın boyutları ve yönelimi üzerinde belirleyici olurken, aynı zamanda karstlaşmanın derine doğru inmesini de sağlamıştır. Araştırma sahasında karstik çözülme şekillerini lapyalar, harabe reliefi, düden, mağaralar, dolin, uvala, polye, kanyon vadiler, karstik kaynaklar ile birikim şekillerini traverten, sarkıtlar-dikitler, kalker kabuk-kaliş, terra-rossa ve terra-fusca ve karstik ebuli oluşturur. Herhangi bir bölgede doğal süreçlerin bilinmesi, o bölgenin doğal potansiyelinin doğru planlanması açısından önemlidir. Bu yönüyle bu çalışmanın genelde Hani İlçesi; özelde İnce Burun Dağları ve çevresinin doğal ortam potansiyelinin belirlenmesine yönelik çalışmalara önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir.