Özet:
İklim değişikliği, kuraklık ve yüksek sıcaklık gibi abiyotik stres faktörlerinin sıklığını ve şiddetini artırmakta, bu durum tarımsal üretkenlik üzerinde ciddi tehditler oluşturmaktadır. Dünyada önemli bir tarım kolu olan meyveciliğin kuraklık ve yüksek sıcaklık streslerinden etkilenmesi kaçınılmazdır. Meyve yetiştiriciliğinde verimliliği etkileyen en önemli faktörlerden birisi de yetiştiriciliğin yapılacağı bölge için uygun anaç ve çeşitlerin kullanılmasıdır. Bu çalışmada GF 677, Myrobolan 29C, Marianna 2624, Rootpac 20, Rootpac 40, Rootpac R ve Garnem sert çekirdekli meyve anaçlarının kuraklık ve yüksek sıcaklık streslerinin tekli ve kombine uygulanması ile stres sonrası geri kazanım mekanizmasına tepkileri incelenmiştir. Ayrıca kuraklık ve yüksek sıcalık stresi ile geri kazanım mekanizmalarının kayısı (MikadoxMyrobolan 29C, MikadoxMarianna2624) ve şeftalide (DivadonaxRootpac40, DivadonaxRootpac20) çeşitxanaç kombinasyonlarının da etkisinin saptanması amacıyla bitkilerin bazı morfolojik, fizyolojik ve biyokimyasal tepkileri de ortaya konmuştur. Anaç ve çeşitlerde yapılan uygulamalarda bitkilerin kuraklık ve kuraklık+yüksek sıcaklık streslerinde diğer uygulama gruplarından daha olumsuz tepki verdiği saptanmıştır. Stres ve geri kazanım uygulamaları sonucunda gövde çapı, bitki boyu, yaprak sayısı, yaprak alanı, taze ve kuru ağırlıkları, kök uzunluğu, klorofil içeriği, stoma iletkenliği, yaprak sıcaklığı, membran geçirgenliği, yaprak oransal su kapsamı, NDVI değerleri ile prolin, MDA, H2O2, enzim ve mineral madde içeriklerinin belirlenmesi amacıyla yapılan ölçüm ve analizler neticesinde; Rootpac 40 ve Marianna 2624 anaçlarının stres uygulamalarında diğer anaçlardan daha üstün tolerans gösterdiği saptanmıştır. Ayrıca Rootpac 20 ve Myrobolan 29C anaçlarının, özellikle kuraklık ve yüksek sıcaklık kombinasyonlarına karşı hassasiyet sergilediği ve buna karşılık, GF 677, Rootpac R ve Garnem anaçları, farklı parametreler arasında değişken yanıtlarla orta düzeyde stres toleransı gösterdiği tespit edilmiştir. Çeşitlerin stres ve geri kazanım mekanizmalarına tepkilerinin karşılaştırılması sonucunda ise Mikado kayısı çeşidinin Marianna 2624 anacına aşılı olanları, Myrobolan 29C anacına aşılı olanlarına kıyasla daha toleranslı olduğu, öte yandan Divadona şeftali çeşidinin ise Rootpac 40 anacına aşılı olanlarının Rootpac 20 anacına aşılı olanlara kıyasla daha toleranslı olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlar, anaç ve çeşitxanaç kombinasyonlarına özgü stres yanıt mekanizmaları ve iyileşme potansiyelleri hakkında önemli bilgiler sunarak, kuraklık ve yüksek sıcaklık streslerine yönelik toleranslı anaç seçimi ve ıslah proğramları açısından değerli bir rehber niteliği taşımaktadır.
