Özet:
İnceleme alanını oluşturan Kurtalan şehri, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Dicle Bölümü'nde yer almaktadır. Siirt iline bağlı bir ilçe merkezi olan Kurtalan, Garzan Ovası'nın doğu ucunda kurulmuştur. Çalışma sahasında kış ve ilkbahar mevsimleri orta düzeyde yağışlı, yaz mevsimi ise oldukça sıcak ve kurak geçmektedir. Bu özellikleriyle alan, karasal iklim ile Akdeniz iklimi arasında geçiş özellikleri göstermektedir. Kurtalan şehri, Güney Kurtalan Ekspresi’nin son durağında yer almaktadır. Bunun yanı sıra, D370 karayolu üzerinde bulunması, şehrin stratejik konumunu güçlendirmektedir. Kurtalan şehrinin günümüzdeki yerleşim tarihi, Cumhuriyet’in ilk yıllarına dayanmaktadır. Demiryolunun, Kurtalan’ın ilçe merkezi olarak belirlenen Mısıriç köyüne ulaşmasıyla 1944 yılında İçişleri Bakanlığı kararıyla ilçe merkezi bu köye taşınmıştır. 1944 yılından sonra hızla nüfus artışı yaşayan ilçe merkezi, 2023 yılı itibariyle 38.165 kişilik bir nüfusa ulaşmıştır. Bu çalışmanın temel amacı, Kurtalan şehrinin şehirsel fonksiyonlarını analiz etmektir. Çalışma sahasının fiziki, beşerive ekonomik özellikleri özetlenmiş, şehirsel fonksiyonlarla ilişkili kamu kurumları ve kuruluşlardan elde edilen belgeler ve veriler incelenmiştir. Elde edilen tüm veriler grafik ve tablolarla sunulmuş, konu fotoğraflarla da desteklenmiştir. Veriler doğrultusunda ilçenin bağlı olduğu Siirt şehri ve çevresindeki ilçelerle mukayeseler yapılmıştır. Kurtalan’ın yakın çevresindeki şehir yerleşimlerine kıyasla avantajlı olduğu alanlar üzerinde durulmuştur. Ayrıca, şehirdeki mahallelerin nüfusları, yüzölçümleri, konut sayıları ve nüfus yoğunlukları da analiz edilmiştir. Bu mahallelerin nüfus yoğunlukları karşılaştırmalı bir yaklaşımla incelenmiştir. Araştırma kapsamında, beşerî fonksiyonlar arasında idari, ikamet, eğitim ve sağlık hizmetleri ele alınırken; ekonomik fonksiyonlar olarak tarım, sanayi, ticaret ve ulaşım gibi unsurlar incelenmiştir. Şehrin fonksiyonları incelenirken, çalışma kapsamında ilgili tüm fonksiyonların şehirdeki dağılımı belirlenmiş ve haritaya aktarılmıştır. Şehrin temel ekonomik fonksiyonlarından biri olan sanayi sektörünün tarıma dayalı olduğu belirlenmiş ve sonuç bölümünde, bu sanayi kollarının modernize edilerek daha da geliştirilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Bu fonksiyonların analizi sonucunda, Kurtalan şehrinin gelişmişlik düzeyinin ülke ortalamasının altında olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, şehirde ağırlıklı olarak tarım sektörüne dayalı iş yerlerinin bulunması ve tarımsal ham maddeye yönelik sanayi ve ticari işletmelerin varlığı, Kurtalan’ın tarımsal fonksiyonları baskın bir yerleşim yeri olduğunu göstermektedir.
