MİDHAT PAŞA DÖNEMİNDE IRAK’TA İDARİ VE MALİ REFORM

Abstract

Midhat Paşa'nın 1869-1872 yılları arasında Irak'ta yaptığı reformlar genelde Osmanlı İmparatorluğu'nun, özelde de Irak devletinin tarihinde hususî bir değer ve öneme sahiptir. Çünkü 3,5 yıl içinde yapılan reformların etkisi Irak'ta durumu tamamen değiştirmiş, ülke için yeni bir dönem başlamış, nüfusta da kayda değer bir artış yaşanmıştır. Irak dönemsel olarak ekonomik ve siyasi çöküş yaşamıştır. Bazı dönemlerde ülke yeniden canlanmaya çalışmış ve refah dönemleri yaşanmıştır. Çünkü Irak, elverişli iklim koşullarına ve topraklara sahip bir ülkedir. Bugün Irak'ın, sadece yer üstü değil bundan daha da ileri seviyede olmak üzere yer altı zenginliklerinden de bahsetmek mümkündür. Fakat tüm zenginliğine rağmen nüfusun çoğunluğu yoksulluk sınırının altındadır. Bu durumun oluşmasının temel nedenleri arasında, Irak'ın doğal kaynaklarının israf edilmesi ve yolsuzluklar yer almaktadır. Midhat Paşa’nın Irak’ta başlattığı reform süreci, pek çok sorun ve dirençle karşı karşıya kalmıştır. Benzer şekilde bugün de reform kanununun yürürlüğe girmesi, hüküm ve ilkelerinin uygulamaya konulması sonrasında ülkede, birçok siyasi engel baş göstermiştir. Reform tasarısının yolsuzluklara zemin hazırlaması ve onların güç ve sermayelerini sınırlaması bunun temel nedenleri olarak gösterilebilir. Bu hususlar göz önüne alındığında reform tasarısının uygulanması aşamasında irade, adalet ve güce gereksinim ve ihtiyacın varlığı ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, Midhat Paşa'nın hayatı ve politik mirasına dair kapsamlı bir bakış sunmak, aynı zamanda onun Osmanlı İmparatorluğu tarihinde ve başta Irak olmak üzere reformist etkisini ve katkılarını vurgulamaktır. Tezimizde, genel olarak kişiliği, ve yenilikçi faaliyetleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca Midhat Paşa’nın valiliği döneminde, Irak'ta gerçekleştirilen reformlar konusu üzerinde çalışılarak, idarî malî reformları detaylı olarak ele alınacaktır. Bu alanda iyi bir bilgi birikimine sahip olmak, araştırma yaparken ve tezimi yazarken uzmanlık kazanabilmek, aynı zamanda Türkiye'de iki yıldır üzerinde çalıştığım konular hakkında edindiğim bilgileri kullanabilmek de tarafımdan temel amaçlar olarak belirlenmiştir. Midhat Paşa'nın 1869-1872 yılları arasındaki valilik süreci araştırmanın konusunu içermektedir. Onun Irak'taki görevi sürecinde, her alanda büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Üç yıl süren valilik döneminde yapılan reformlar değerlendirilmektedir. Midhat Paşa, siyasi alanda Avrupalı devletlerin politikaları ve uygulamalarından etkilenmiş, bunların temel ilkelerini Osmanlı Devleti'nde, özellikle de başta Irak olmak üzere Arap ülkelerinde uygulamaya çalışmıştır. Araştırmamız dört ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; Midhat Paşa'nın biyografisi ve kişiliğine temas edilmiştir. Çalışmamızın ikinci bölümünde ise Midhat Paşa'nın idarî alanda geniş siyasi faaliyetleri ve ilk Osmanlı anayasasındaki başlıca rolü ele alınmaktadır. Üçüncü bölüm idarî reformların incelendiği kısımdır. Dördüncü bölümde ise malî ve ekonomik reformlara değinilmiştir.