Özet:
Bu araştırma, 2021 yılında yapılmış olan Uluslararası Okuma Becerilerinde Gelişim Araştırması’nda (PIRLS) Türkiye’nin verilerini bilişsel tanı modellemesi ile analiz etmeyi amaçlamaktadır. Türkiye PIRLS sınavına 2021 yılından önce en son 2001 yılında girmiştir. Yirmi yılın ardından uluslararası yapılan bu sınava Türkiye’nin de girmesi büyük bir önem taşımaktadır. Sınavdan elde edilen verilerin bilişsel tanı modelleri (BTM) ile analiz edilmesi sayesinde, sınava girenlerin okuma becerisi ile ilgili güçlü ve zayıf yönleri görülebilir ve daha detaylı geri bildirim alınabilir. Ayrıca BTM ile eğitimöğretim sürecinde öğrencilerin okuma becerisini daha iyi geliştirmek amacıyla izlenmesi gereken yol hakkında bilgi alınabilir. Bu çalışmada analiz etmek için “The Empty Pot” metni seçilmiştir ve Türkiye’den bu metni çözen 667 öğrencinin verileri analize alınmıştır. Öncelikle alan uzmanlarının görüşü de alınarak PIRLS nitelikleri arasında yer alan “Fikirleri/bilgileri yorumlama ve bütünleştirme” niteliği “Yorumlama” ve “Kişisel bilgi ve deneyimleri kullanma” olmak üzere birbirinden ayrılmıştır. Nihai Q-matriste “Çıkarım yapma”, “Yorumlama”, “Kişisel bilgi ve deneyimleri kullanma” ve “İnceleme ve Değerlendirme” nitelikleri bulunmaktadır. Çalışmada BTM’ler arasından G-DINA, DINA, DINO, A-CDM, LLM ve R-RUM modelleri karşılaştırılmış ve G-DINA modelinin veri ile daha uyumlu olduğu belirlenmiştir. Aynı zamanda Q-matriste oluşabilecek yanlış belirlemeleri düzeltmek amacıyla Q-matris doğrulama adımı uygulanmıştır. Elde edilen bulgular 39 öğrencinin (% 5,85) tüm niteliklerde uzman (1111) olarak sınıflandırıldığını göstermektedir. Bir başka dikkat çeken sonuç ise, sınava giren 69 öğrenci hiçbir nitelikte (0000) uzmanlaşamamıştır ve bu da öğrencilerin yaklaşık %10’unun ölçülen hiçbir niteliğe sahip olmadığını göstermektedir. Tüm analiz sonuçlarına göre, dört nitelik arasında çıkarım yapma uzmanlaşması en kolay nitelik iken, kişisel bilgi ve deneyimleri kullanma ise en zor nitelik olarak görülmektedir.
