Abstract:
Pamuk katma değeri yüksek olan önemli endüstri bitkileri arasındadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi pamuk üretimi bakımından Türkiye’de ilk sırada yer almaktadır. Pamuk üretimi boyunca aşırı sulamanın olumsuz etkileri ile birlikte yetiştirme döneminde birçok zararlı etmen ortaya çıkmakta ve önemli ürün kayıplarına yol açmaktadır. Bunlar içerisinde yer alan emici zararlı türler pamuğun vejetatif ve generatif organlarında meydana getirdikleri zarar ile önemli ürün kayıplarına sebep olmaktadır. Bu çalışma ile Şanlıurfa’da pamuk tarımında uygulanan sulama yöntemlerinin (damla, yağmurlama ve karık sulama) yaygın ekimi yapılan iki farklı pamuk çeşidi üzerindeki (May-455- erkenci tüylü çeşit ve Fiona-orta-geç tüysüz çeşit) zararlı emicilerin popülasyon yoğunluklarına olan etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla planlanan çalışmalar üç tekerrürlü olacak şekilde tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre yürütülmüştür. Deneme deseninde, üç farklı sulama yöntemi ana parseller olarak, çeşitler ise alt parseller olacak şekilde dizayn edilmiştir. Çalışmada emici zararlı türlerinden, Thrips tabaci Lind. (Thysanoptera: Thripidae), Aphis gossypii Glov. (Hemiptera: Aphididae), Lygus spp. (Hemiptera: Miridae), Empoasca spp. Walsh (Hemiptera: Cicadellidae) ve Bemisia tabaci Genn. (Hemiptera: Aleyrodidae), akarlardan ise Tetranychus urticae C. L. Koch (Trombidiformes: Tetranychidae)’nin popülasyon yoğunluğu haftalık olarak kaydedilmiştir. Bu amaçla her bir deneme parselinde 10 bitkiden toplam 20 yaprak örneği alınarak üzerindeki emici zararlılar kaydedilmiştir. Çalışma sonucunda, damla sulamanın, yağmurlama ve karık sulamaya göre, zararlı T. tabaci, B. tabaci ve T. urticae popülasyonunu azalttığı; tüylü pamuk çeşidinin (May-455) ise tüysüz pamuk çeşidine göre (Fiona) T. tabaci ve B. tabaci popülasyon yoğunluğunu önemli ölçüde azalttığı saptanmıştır. Ayrıca, farklı sulama yöntemleri ve pamuk çeşitlerinin A. gossypii, Lygus spp., ve Empoasca spp., zararlılarının popülasyon yoğunluğu üzerine etkisinin önemli olmadığı belirlenmiştir. Çalışmada sulama yöntemi × çeşit değerlendirildiğinde verim olarak en yüksek yağmurlama sulama × Fiona çeşidinden (486.54 kg/da), en düşük değer ise karık sulama × Fiona çeşidinden (352.60 kg/da) saptanmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre damla sulamanın yapıldığı ve tüylü pamuk çeşidinin yetiştirildiği pamukta, zararlı popülasyon yoğunluğunun daha az bulunduğu sonucuna varılmıştır.
