ESBÂB-I NÜZÛL’DE MÜNAFIKLAR

Abstract

Münafıklara ilişkin bütün âyetleri, esbâb-ı nüzûl özelinde ele alan bir çalışma şimdiye kadar yapılmamış. Konunun bu açıdan yorumlanması, unutulmuş olan bazı ayrıntıların ortaya çıkarılması ve Kur’ân’ın tarihi vakıalarla daha iyi anlaşılması için bu çalışmayı tercih ettik. Bu çalışmada, başta esbâbı nüzûl olmak üzere, tefsir, hadis kaynakları ve diğer bazı eserler ışığında Kur’ân’da münafıklara ilişkin geçen âyetlerin konu tasnifi yapılmıştır. Böylece münafıklar teşhis edilip, temel vasıfları ortaya koyulmuş ve onlara karşı alınması gereken tedbirlerin şekli üzerinde durulmuştur. Çalışmanın giriş kısmında esbâb-ı nüzûl ve nifâk kelimelerin kavramsal çerçeveleri açıklanmış ve kök anlamlarına dair açıklama ve değerlendirmeler yapılmıştır. İlgili rivayetlerden hareketle birinci bölümde münafıkların Allah ve Resûlü’nün hükmünü bırakıp tâğûtun hükmüne başvurmaları, İslam ile küfür arasında bocaladıklamaları, Kur’ân’ın misâlleri ile dalga geçmeleri mevzuları irdelenmiştir. Ayrıca can ve mal telaşına düştükleri için farklı bahanelere sarılmaları, korkak ve ürkek bir şekilde savaşmaktan kaçınmaları konularına yer verilmiştir. İkinci bölümde Hz. Peygamber’e karşı sergilemiş oldukları gayriahlaki genel bazı tutumları ele alınmıştır. Fırsatını buldukları anda Hz. Peygamber ve ailesinin şahsına iftira atmaktan ve saldırmaktan geri durmayışlarına ilişkin bilgiler değerlendirilmiştir. Görünürde iyi ve güzel bir Müslüman izlenimi verdikleri ancak içleri çürük olup fitne ve fesatla dolu olduğu tespit edilmiştir. Üçüncü bölümde Müslümanlara karşı kötü ahlak ve karaktere sahip olurlarken, Müslüman olmayanlara karşı son derece ılımlı ve dostane bir şekilde davrandıklarına dair veriler incelenmiştir. Dördüncü bölümde ise münafıklara karşı nasıl bir duruş sergilenmesi gerektiği ve onlara karşı alınması gereken önlem ve tedbirlerin şekli üzerinde V durulmuştur. Şerlerinden korunmak için Allah ve Resûlü’nün onlara karşı hem içten hem dıştan nasıl bir yol izledikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Netice itibariyle sebeb-i nüzûllerde münafıkların elebaşı İbn Übey ile beraber diğer bazı münafıkların isimlerinin zikredildiği görülmüştür. Münafıklar hakkında inen ayetlerin bir kısmının sebeb-i nüzûl temelli olduğu tespit edilmiştir. Bunların temelde onları kınama ve Müslümanları bilgilendirip, önlem alma mahiyetinde olduğu müşahede edilmiştir.