Özet:
Münafıklara ilişkin bütün âyetleri, esbâb-ı nüzûl özelinde ele alan bir çalışma
şimdiye kadar yapılmamış. Konunun bu açıdan yorumlanması, unutulmuş olan bazı
ayrıntıların ortaya çıkarılması ve Kur’ân’ın tarihi vakıalarla daha iyi anlaşılması için
bu çalışmayı tercih ettik. Bu çalışmada, başta esbâbı nüzûl olmak üzere, tefsir, hadis
kaynakları ve diğer bazı eserler ışığında Kur’ân’da münafıklara ilişkin geçen
âyetlerin konu tasnifi yapılmıştır. Böylece münafıklar teşhis edilip, temel vasıfları
ortaya koyulmuş ve onlara karşı alınması gereken tedbirlerin şekli üzerinde
durulmuştur. Çalışmanın giriş kısmında esbâb-ı nüzûl ve nifâk kelimelerin kavramsal
çerçeveleri açıklanmış ve kök anlamlarına dair açıklama ve değerlendirmeler
yapılmıştır. İlgili rivayetlerden hareketle birinci bölümde münafıkların Allah ve
Resûlü’nün hükmünü bırakıp tâğûtun hükmüne başvurmaları, İslam ile küfür
arasında bocaladıklamaları, Kur’ân’ın misâlleri ile dalga geçmeleri mevzuları
irdelenmiştir. Ayrıca can ve mal telaşına düştükleri için farklı bahanelere sarılmaları,
korkak ve ürkek bir şekilde savaşmaktan kaçınmaları konularına yer verilmiştir.
İkinci bölümde Hz. Peygamber’e karşı sergilemiş oldukları gayriahlaki genel bazı
tutumları ele alınmıştır. Fırsatını buldukları anda Hz. Peygamber ve ailesinin şahsına
iftira atmaktan ve saldırmaktan geri durmayışlarına ilişkin bilgiler
değerlendirilmiştir. Görünürde iyi ve güzel bir Müslüman izlenimi verdikleri ancak
içleri çürük olup fitne ve fesatla dolu olduğu tespit edilmiştir. Üçüncü bölümde
Müslümanlara karşı kötü ahlak ve karaktere sahip olurlarken, Müslüman
olmayanlara karşı son derece ılımlı ve dostane bir şekilde davrandıklarına dair veriler
incelenmiştir. Dördüncü bölümde ise münafıklara karşı nasıl bir duruş sergilenmesi
gerektiği ve onlara karşı alınması gereken önlem ve tedbirlerin şekli üzerinde
V
durulmuştur. Şerlerinden korunmak için Allah ve Resûlü’nün onlara karşı hem içten
hem dıştan nasıl bir yol izledikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Netice itibariyle
sebeb-i nüzûllerde münafıkların elebaşı İbn Übey ile beraber diğer bazı münafıkların
isimlerinin zikredildiği görülmüştür. Münafıklar hakkında inen ayetlerin bir kısmının
sebeb-i nüzûl temelli olduğu tespit edilmiştir. Bunların temelde onları kınama ve
Müslümanları bilgilendirip, önlem alma mahiyetinde olduğu müşahede edilmiştir.
