Abstract:
Kur’an’ın kendisine has olan ve mesajı karşıya aktarmada başvurduğu kıssa üslubu ve diğer bazı yöntemlerin anlaşılması muhakkak kapsamlı çalışmalara ihtiyaç duymaktadır. Bu ise Kur’an’ı her yönden en ince ayrıntısına kadar ele alan ulûmu’l Kur’an ilmi sayesinde mümkün olmaktadır. Bu çalışmada Kur’an’ın en çok tekrar eden ve en uzun kıssası olan Hz. Mûsâ kıssası ulûmu’l-Kur’an bağlamında ele alınmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde ulûmu’l-Kur’an ve kıssa kavramları açıklanmış ve bunlarla ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde kıssa Mekkî-Medenî, tekrâru’l-Kur’an, müşkilu’l-Kur’an, mübhemâtu’l-Kur’an ve esbâb-ı nüzûl ilimleri bağlamında ele alınmaktadır. Kıssanın Mekkî ve Medenî birçok sûreye yayıldığı ve sûrelerin genel karakteristik özelliklerini taşıdığı dikkat çekmektedir. Kıssanın tekrarlarının ve tekrarlar arasında işkale sebep olan lafız farklılıklarının olayların farklı yönlerini tamamlayan genel bir tablo hükmünde oldukları görülmektedir. Kıssa da Hz. Mûsâ’nın Mısır’da Firavun ve sihirbazlarla mücadelesi, Hz. Hızır ile yolculuğu vb. birçok olay yer aldığından kıssanın Mübhemât açısından zengin olduğu göze çarpmaktadır. Ayrıca kıssa da bazı hususi nüzûl sebepleri yer almaktadır. Çalışmanın üçüncü bölümünde Hz. Mûsâ kıssası tenâsübü’l-Kur’an, mecâzü’l-Kur’an gibi belâğî ilimler ve Vücûh-Nezâir, garîbu’l-Kur’an gibi lügavî ilimler bağlamında ele alınmaktadır. Kıssanın içinde bulunduğu sûrelerin genel atmosferiyle uyum içinde olduğu Tenâsüb bağlamında dikkat çekmektedir. Kıssa da teşbih, istiâre, mecâz-ı akli, mesel vb. edebî sanatlar bulunmaktadır. Kıssanın ayrıca V Vücûh-Nezâir, garîbu’l-Kur’an ilimleri alanına giren özel nitelikli kelimeler açısından zengin olduğu da dikkat çekmektedir.
