Abstract:
Türklerin Ġslâmiyeti kabul etmesinden sonraki süreçte birçok dinî muhtevalı Ģiirler yazılmıĢ ve birçoğu bestelenip icrâ edilmiĢtir. Bilinen ve bestelenen Ģiirlerin yanında hâlâ gün yüzüne çıkmayan ve bestelenmeyi bekleyen dinî-tasavvufi muhtevalı pek çok Ģiirler bulunmaktadır. Bu çalıĢmamızda Türk Din Mûsikîsi‟ne önemli katkılarda bulunmuĢ olan ġentürk Deveci‟nin hayatı, dinî mûsikîdeki yeri ve bestelemiĢ olduğu dinî ve lâ-dinî mûsikî besteleri ele alınacaktır. Tezin konusu, güftekâr ve bestekâr olan ġentürk Deveci‟nin hayatını ve eserlerini içermektedir. ÇalıĢma iki bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümde litaratür ve kaynak taraması, saha çalıĢması, röportaj yöntemleri kullanılmıĢ ve görüĢmeler kayda alınarak mümkün olan ölçüde yazı diline aktarılmıĢtır. Bu aktarımda, ġentürk Deveci‟nin hayatı ve mûsikî anlayıĢının kendi ifadeleriyle aynı olacak biçimde sunulmasına özen gösterilmiĢtir. ÇalıĢmada ayrıca ġentürk Deveci‟nin yakın dostları, çalıĢma arkadaĢları ve öğrencileri ile röportajlar yapılmıĢ ve yazılı hale getirilerek çalıĢmaya eklenmiĢtir. ÇalıĢmanın ikinci bölümünde ġentürk Deveci‟nin dinî mûsikî alanında yapmıĢ olduğu bestelere yer verilmiĢ ve bu besteler müzikal açıdan analiz edilmiĢtir. Dinî mûsikî alanında ġentürk Deveci‟nin 16 tane bestesi bulunmaktadır. Bu bestelerden 1 tanesi âyin, 11 tanesi ilâhi, 3 tanesi tevĢîh ve 1 tanesi nefes formundadır. ġentürk Deveci, dinî mûsikî bestelerinde acemaĢirân, çargâh, hicaz, hisâr-bûselik, hüzzam, nihavend, nikriz, sûz-i dil, Ģehnâz ve uĢĢak makamları ile ağır evfer, devr-i hindî, devr-i kebîr, devr-i revân, düyek, evsat, nim sofyan, raks aksağı, sofyan ve yürük semâî usûllerini kullanmıĢtır. ġentürk Deveci‟nin 1â-dinî mûsikî alanında 124 bestesi bulunmaktadır. Bestelerinin 1 tanesi ağır semâî, 13 tanesi beste, 1 tanesi fantezi, 1 tanesi köçekçe, 7 tanesi marĢ, 16 tanesi peĢrev, 5 tanesi saz semâî, 1 tanesi seyr-i nâtık, 4 tanesi nakıĢ ağır semâî, 73 tanesi Ģarkı, 1 tanesi türkü ve 1 tanesi yürük semâî formundadır. Bu besterlerinde 48 makam ve 30 usûl kullanmıĢtır. ġentürk Deveci, bestelerinde Türk tarihi ve kültürünün geçmiĢi ile günümüzü birleĢtiren motiflere yer vermiĢtir. Türk Mûsikîsi repertuvarına 140 eser kazandırdığı tespit edilmiĢtir. ÇalıĢmada elde edilen verilerin bu alanda birikime ve bilim hayatına katkı sunması amaçlanmıĢtır.
