EDESSA’DA HRİSTİYANLIĞA AİT MEKÂNLAR VE HRİSTİYAN DİN ADAMLARI (BAŞLANGIÇTAN 1144 TARİHİNE KADAR)

Abstract

Edessa, bulunduğu stratejik konumu itibariyle tarih boyunca çeşitli medeniyet ve kültüre ev sahipliği yapmıştır. Bu konumu sayesinde siyasi, askeri, ticari, kültürel ve dini açıdan önemli bir merkez olmuş ve bu önemini tarihin her evresinde sürdürmeyi başarmıştır. Hristiyanlık inancının Edessa ve çevresine yayılması ile ilgili bilgiler genel olarak efsanevi olaylara dayanmaktadır. Ukomo lakabıyla bilinen Kral V. Abgar’ın Hristiyanlığı kabul etmesi ile Edessa için yeni bir tarih sayfası açılmış ve kent Hristiyanlığın önemli bir kalesi olmuştur. Özellikle Kral Abgar ve İsa-Mesih arasında gerçekleştiğine inanılan efsanevi mektuplaşma menkıbesi ile Edessa’nın ünü Hristiyan âleminde hızla yayılmaya başlamıştır. Dört bir yana yayılan bu efsanevi menkıbeler vesilesiyle Edessa, Hristiyanlık dünyasında “İlk Hristiyan Krallık” olarak anılmıştır. Edessa kentinin Hristiyanlığı kabul etmesinin ilk evreleri her ne kadar efsanevi olaylara dayansa da bu yeni inanış Milad’ın ilk yıllarında kente girmiştir. Nitekim İznik Konsili’ne (M.S. 325) kadar, Edessa’da kurumsallaşmış bir Hristiyanlıktan bahsetmek mümkün değildir. Bu döneme kadar Hristiyanlık, Edessa’da karanlık bir döneme sahiptir. Fakat kaynaklar kentte bir Hristiyan kilisesinden ve bu kilisenin küçük bir Yahudi cemaatinden bahsetmektedir. Hristiyanlık, ilk olarak bu küçük Yahudi cemaati arasında kabul edilmiş ve zamanla kente yayılmıştır. Buradaki Hristiyan din adamlarının misyon faaliyetleri ile Hristiyanlık bir çok ülkeye yayılma imkanı bulmuştur. V Bu çalışmanın konusu, başlangıçtan 1144 yılına kadar Edessa ve çevresinde yapılan Hristiyanlık faaliyetleri, Hristiyanlık dinine ait mekânlar ve Hristiyan din adamlarının bölgede icra ettiği faaliyetlerin incelenmesidir. Edessa’da I. yüzyılda başlayan Hristiyanlaşma süreci, 1144 yılında kentin Müslüman hakimiyetine geçmesiyle yavaşlamıştır. Bu zaman dilimi, kentte İslam hakimiyetinin kökleşmesi ve çok çeşitliliğe geçiş olarak değerlendirilmektedir. Çalışmada birincil kaynaklardan vekayinameler, seyahatnameler, günlükler, arkeolojik buluntular ve telif eserlerden yararlanılmıştır. Kente Hristiyanlığa ait birçok mekan ve bu inanca bağlı din adamlarının faaliyetleri tespit edilmiştir.