Abstract:
İslâm’ı Kur’ân ve Allah’ın muradına göre ele alan tasavvuf, Allah’tan direkt aldığını insanlara yaratılış özüyle veren bir ilimdir. Tasavvuf, Allah’ın insandan istediği bütün hükümleri, zâhir-bâtın, maddî-manevî ayrımı yapmadan bir bütün olarak ele alıp, insanın hayatında birebir uygulamasını hedeflediğinden diğer bilim dalları ve ilâhiyat bilimleriyle olan farkını ortaya koymaktadır. Bu yönüyle tasavvuf, Allah’ı hayatının merkezine yerleştiren ve sadece varoluşunu Allah’la gerçekleştiren “Allah dostu” insanı hedeflemektedir. Bu kişiliği elde etmenin önemli yollarından biri olan muhabbet, yani ilâhî sevgi bu çalışmamızın ana konusunu oluşturmaktadır. İlk dönem sûfilerinin sınırlı olarak bahsettikleri ilâhî aşk, sonraki dönemlerde Anadolu’da özellikle Mevlânâ (ö.672/1273) ve Yunus Emre (ö.720/1320) tarafından etraflıca konu edildi ve geniş kitlelere ulaştırıldı. Sonraki dönemlerde Anadolu tasavvufunda önemli bir şahsiyet olan Ahmed Kuddûsî (ö.1265/1849) tarafından ilâhî aşk konusu tasavvufun diğer ana konularıyla birlikte bir bütün olarak eserlerinde geniş bir şekilde işlendi. Kuddûsî’nin tasavvuf düşüncesi incelendiğinde onun düşüncelerini aşk, zikir ve ma’rifet üçgeninde işlediği ve bu konuları diğer konuların mihveri kabul ettiği görülmektedir. Kısacası bu çalışmamızda insan sevgisi, peygamber sevgisi ve tüm bu sevgilere kaynaklık eden Allah sevgisi farklı boyutlarıyla ele alınmaktadır. Bu çalışma giriş, üç bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Girişte, çalışmanın metodu ve dönem hakkında bilgilendirme yapıldı. Birinci bölümde, Kuddûsî’nin hayatı, eserleri, tasavvuf düşüncesi ve edebi yönü yine kendi eserlerinden derlenerek bilimsel bir perspektiften ele alınmaya çalışıldı. İkinci bölümde, Kur’an’da sevgi ve ilâhî aşk konuları ele alınarak sevgi anlayışına ayetler, hadisler ve tasavvufun temel kaynakları ışığında bir açıklama getirilmeye çalışıldı. Devamında Kuddûsî’nin ilâhî muhabbet anlayışı VI incelendikten sonra; tevhîd, ma’rifet, zikir, tefekkür, seyr u sülûk ve Peygamber muhabbetinin gerekleri gibi konular işlendi. Üçüncü bölümde ise, Allah sevgisini kazanmada kişinin seyr u sülûkunu sekteye uğratan nefs-benlik, mâsivâ ve dünyanın kalbi meşgul etmesi gibi konular ele alınarak Kuddûsî’nin bu konlardaki anlayışına yer verildi. Sonuç kısmında ise bu çalışmayla elde edilen bilgilerin genel bir değerlendirilmesi yapıldı.
