EYYÛBİLERDE ASKERÎ TEŞKİLAT

Abstract

Eyyûbi Devleti, 1171 yılında Selahaddin Eyyûbi tarafından Mısır’da kurulmuştur. Kuzey Afrika, Suriye, Yemen, Hicaz, Güneydoğu Anadolu ve Irak’ın kuzey bölgelerinde hüküm sürmüştür. Bu çalışmamızın konusu Eyyûbi Devleti’nin askerî teşkilatıdır. Tüm birimleri ile Eyyûbi ordusu ve askerî teşkilatı hakkında bilgi vermek amaçlanmıştır. Eyyûbi ordusu ağırlıklı olarak bir kara ordusudur. Memlûk adı verilen, tavâşi ve karagulam süvariler, askeri teşkilatın ana unsurunu oluşturmaktadır. Bunların dışında, muhasara birlikleri, piyade ve gönüllü birlikler de bulunmaktadır. Eyyûbi ordusunun savaş düzeni beşli sisteme göre olup Ortaçağ’daki diğer İslam ve Türk Devletleri ile benzerlik göstermektedir. Savaşlarda, Turan taktiği kullanmakla beraber, şartlara göre farklı yöntemler de kullanılmıştır. Eyyûbi ordusunda, muharip birimleri dışında, ordunun ve askerlerin ihtiyaçlarını karşılamak için, askerî istihbarat, ordu çarşısı, zerdhane (silahhane), ıstabl (ahır) ordu mehteri, kadıaskerlik, ordu tabipliği gibi farklı birim ve birlikler de bulunmaktaydı. Askerlerin kullandığı silahlar, dönemin savaş teknolojisi gereği tüm ordularda yer alan, ok-yay, kılıç, mızrak, balta, topuz, hançer, mancınık, arrâde, çarh, neft, gibi aletlerdi. Özellikle neft kullanımında başarı sağlanmıştır. Ordu ağırlıklı olarak bir kara ordusu olmakla beraber aynı zamanda, savaş ve nakliye gemilerinden oluşan bir donanmaya da sahipti. Donanmada Fatımîlerin tecrübesinden faydalanılmıştır. Karada Haçlılara karşı başarılar elde edilirken, denizlerde, köklü bir denizcilik geçmişine sahip olan düşmana karşı, birkaç başarı dışında, daimi ve üstün başarılar elde edilememiştir. Tımar sistemini Eyyûbilerde V görmek de mümkündür. Ordunun ve askerlerin finansal ihtiyacını karşılamak için farklı görev ve isimleri olan dîvanlar oluşturulmuştur. Eyyûbi askerî teşkilatı genel olarak Selçuklu ve Zengîlerin etkisinde kalmıştır. Eyyûbi ordusunda, Türk savaş kültürünün etkileri görülmekle beraber Arap, Sâsani ve Fâtımîlerin ordu ve askeri teşkilatının tesirini görmek de mümkündür.