Özet:
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Orta Fırat Bölümü’nde Şanlıurfa İline bağlı olan Viranşehir ilçesinin nüfus gelişimi ve özellikleri (1927-2015) bu araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Viranşehir ilçesi, kuzeyden Siverek ve Diyarbakır ili Çınar ilçesi ile güneyden Ceylanpınar ilçesi ile doğudan Mardin ili Derik ve Kızıltepe ilçeleri ile batıdan ise Şanlıurfa ili merkez Haliliye ilçesi ile çevrilidir. Genel olarak plato özelliği taşıyan araştırma alanındaki en önemli yer şekli ise kuzeyinde yer alan Karacadağ (1957 m) volkan konisidir. Viranşehir ilçesinin nüfus gelişimi ve özelliklerinin somut ve bilimsel verilere dayalı olarak ifadesi Cumhuriyet döneminde gerçekleşmiştir. İlçedeki ana güzergâhların oluşumu, sanayi ve ticari faaliyetlerin gelişimi, nüfus miktarının artması ve mekânsal alanda yaşanan hızlı gelişmeler, Cumhuriyet dönemi içerisinde takip edilebilir hale gelmeye başlamıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra ülkede başlatılan ekonomik kalkınma hamleleri, Viranşehir ilçesini de olumlu yönde etkilemiştir. Ancak bu süreçte ilçe nüfusunda meydana gelen gelişim, Türkiye ve Şanlıurfa ili nüfusunun gelişiminden hızlı olmuştur. Öyle ki Türkiye nüfusu 1927- 2015 yılları arasında yaklaşık 6 kat, Şanlıurfa nüfusu 9 kat artmıştır. Viranşehir ilçesi ise 1927 yılındaki ilk sayım sonucunda 12.321 olarak tespit edilen nüfusu, 2015 yılında 184.604’e yükselmiştir. Bu durum araştırma alanında nüfusun 1927 yılından 2015 yılına kadar 15 kata yakın büyüdüğünü göstermektedir. Araştırma alanı nüfusunun yıllık artış hızında görülen maksimum değer ‰80,83 ile 1950-1955 döneminde, minimum değer ise ‰-38,91 ile 1980-1985 döneminde gerçekleşmiştir. Viranşehir ilçesi nüfusunun sosyal ve ekonomik özellikleri de kendine has nitelikler taşımaktadır. Göç veren nüfus yapısı araştırma alanında öne çıkar. Diğer taraftan Türkiye ve Şanlıurfa ortalaması altında olan eğitim durumu ve genç nüfusu ile dikkat çeker. Ekonomik faaliyetler içerisinde aktif nüfusun önemli bir kısmının halen tarım sektöründe çalıştığı da görülmektedir.
