ŞANLIURFA’DA KADINLARIN KANSER TARAMA YÖNTEMLERNİ BİLME VE KULLANMA DURUMU

Abstract

Çalışma, Şanlıurfa‟da yaşayan kadınların kanser tarama yöntemlerini bilme ve kullanma durumlarını belirlemek amacıyla kesitsel tipte yapılmıştır. Çalışmanın evrenini, Şanlıurfa il merkezinde yaşayan kadınlar oluşturmuştur. Örnek seçiminde DSÖ'nün 30 küme örneklem tekniği kullanılmıştır. Her kümede 10 kişi olmak üzere, toplamda 300 kişiye ulaşılmıştır. Veriler, Tanımlayıcı Veri Toplama Formu aracılığı ile Şubat-Temmuz 2016 tarihleri arasında Şanlıurfa il merkezinde, yüz yüze görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Araştırma için Harran Üniversitesi Etik Kurul'undan yazılı, katılımcılardan ise sözlü izin alınmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde; tanımlayıcı istatistiklerden yüzde, ortalama, standart sapma, tek değişkenli analizlerden Ki-kare ve T-testi kullanılmıştır. Bağımsız değişkenlerin kanser tarama yöntemi kullanma durumları üzerine birlikte etkisi çok değişkenli analizlerden Lojistik Regresyon Modeli Backward Stepwise (Conditional) yöntemiyle ile yapılmıştır. Çalışmaya katılan kadınların yaş ortalaması 35.33±10.3‟tür. Kadınların %83.3‟ü evli, %20.3‟ü herhangi bir eğitim kademesine ve %27.0‟si herhangi bir sosyal güvenceye sahip değildir. Kadınların %41.0‟i kendi kendine meme muayenesi, %22.0‟si mamografi, %20.0‟si pap-smear, %3.7‟si gaitada gizli kan ve %27.0‟si kolonoskopi hakkında bilgi sahibidir. Yine kadınların %36.0‟sı kendi kendine meme muayenesi yapmakta, %11.3‟ü mamografi çektirmiş, %22.8‟i pap-smear testi ve %6.1‟i kolonoskopi yaptırmıştır. Çalışmada kanser tarama testlerini yaptırma durumunu etkileyen pek çok faktör belirlenmiştir. Ancak yapılan lojistik regrasyon analizinde, kadınların kendi kendine meme muayenesi yapmasını, ilkokul ve altında eğitim düzeyine sahip olma 2.7 kat, gelir getiren bir işte çalışmama 7.9 kat, kanser hastası veya kanserden yakınını kaybetmemiş olma 3.1 kat ve aile sağlığı elemanından kendi kendine meme muayenesi hakkında danışmanlık almama 62.0 kat; mamografi çektirmesini, kanser hastası veya kanserden yakınını kaybetmemiş olma 4.5 kat; pap-smear testi viii yaptırmasını ise eşin ilkokul ve altında öğrenim düzeyine sahip olması 3.4 kat ve evde en çok konuşulan dilin Türkçe olmaması 2.3 kat olumsuz etkileyen faktör olarak belirlenmiştir. Çalışma sonuçlarına göre kadınların kanser tarama yöntemlerini kullanma düzeylerinin düşük olduğu, bunun en büyük nedenin ise tarama yöntemlerine ait bilgi eksikliği olduğu saptanmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda kadınlara kanserde erken tanı, tarama ve önleme konularında eğitimlerin düzenlenmesi, bireyden topluma kanser ve tarama yöntemleri hakkında farkındalık yaratılması önerilmektedir.