DOMATES (Lycopersicon esculentum Mill.) ‘TE ZARARLI OLAN Tuta absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera:Gelechiidae) ‘NIN ŞANLIURFA İLİNDEKİ PARAZİTOİT VE PREDATÖR TÜRLERİNİN BELİRLENMESİ VE ETKİNLİKLERİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR

Abstract

Bu çalışma, Tuta absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae) ‘nın Şanlıurfa ilindeki parazitoitlerini ve predatörlerini saptayarak, ilde yaygın bulunan birer adet parazitoitin ve predatörün biyolojik mücadele etmeni olarak zararlının mücadelesindeki etkinliğini belirlemek amacıyla 2015- 2018 yıllarında açık alan yetiştiricilik koşullarında yapılmıştır. 2015-2016 yıllarının Mart-Ekim aylarında ayda iki kez gidilerek, alt bölgeyi temsil edecek şekilde mümkün olduğunca fazla sayıda örneklemeler yapılmıştır. Örneklemeler; bulaşık bitki örnekleri toplayarak, atrapkallanarak, beyaz küvetler kullanılarakbitkilerden çırpma şeklinde yapılmıştır. Bulaşık örnekler buz kabı içerisinde laboratuvara getirilerek, laboratuvarda üzerine siyah örtüler geçirilen şeffaf plastik kavanozlarda kültüre alınmış ve parazitoit çıkışı sağlanmıştır. Predatör türler gözle kontrol yöntemi ile belirlenmiştir. Bunun için rastgele seçilen bir bitkinin tamamı 3-5 dakika gözle kontrol edilmiş ve T. absoluta’nın herhangi bir dönemi ile beslenen avcı tür saptanmaya çalışılmıştır. Gözle kontrol sırasında zararlının herhangi bir dönemi ile beslenen avcı böceklere rastlandığında bu türler ağız aspiratörü ile yakalanarak saklama kutuları içerisinde laboratuvara getirilmiştir. Elde edilen parazitoit ve predatör erginleri tanıya hazır hale getirilmiştir. Araştırma sonucunda, iki larva parazitoiti Bracon hebetor (Say, 1836) (Hymenoptera, Braconidae, Braconinae) ve Apanteles sp. (Hymenoptera, Braconidae, Microgasterinae) tespit edilmiştir. Ayrıca larva parazitoitleri olarak; yine kültürden elde edilen, Bracon didemie Beyarslan, Bracon intercessor Nees, Bracon sp. Ve Bracon (Habrobracon) nigricans (Szepligeti, 1901) (Hymenoptera: Braconidae) parazitoitleri teşhis edilen türler arasındadır. Predatör türler, Hemiptera, Coleoptera ve Neuroptera takımlarına ait türlerdir. Hemiptera takımı Miridae familyasından 5 (Campylomma diversicornis (Reuter), Macrolophus sp., Macrolophu scostalis (Fieber 1858), Macrolophus melanotoma (Costa 1853) ve Nesudiocoris tenuis Reuter) tür, Anthocoridae familyasından 1 (Orius sp.) tür, Geocoridae familyasından 1 (Geocoris sp.) tür, Lygaeidae familyasından 1 (Nysius graminicola (Kolenati 1858) tür, Nabidae familyasından 1 (Nabis pseudoferus Remane) tür; Coleoptera takımından Coccinallidae takımından 3 (Coccinella septempunctata (Linnaeus), Coccinella undecimpunctata (Linnaeus) ve Oenopia (Synharmonia) conglobata (Linnaeus)) tür ve Neuroptera takımından 1 (Chrysoperla sp.) tür bulunmuştur. Bu türlerden; parazitoitlerden B. hebetor ve predatörlerden N. tenuis ile, 2017 ve 2018 yıllarında açık alan domates yetiştiriciliği şeklinde tarla denemesi yürütülmüştür. Parazitoit salımı yapılan, predatör salımı yapılan ve uygulama yapılmayan kontrol parselleri olacak şekilde toplamda 3 uygulama ve her uygulamada da 4 tekerrür olarak deneme yürütülmüştür. Çalışma sonucunda, yapraklarda bulunan canlı larva sayılarının tekerrür ortalamalarında, N. tenuis uygulamasının ortalaması 22 Ağustos 2017 tarihinde 3 adet larva, 26 Ağustos 2017 tarihinde 8 adet larva ve 2 Eylül 2017 tarihinde 27 adet larvadır. B. hebetor uygulamasının ortalaması 22 Ağustos 2017 tarihinde 0,75 adet larva, 26 Ağustos iii 2017 tarihinde 2,5 adet larva ve 2 Eylül 2017 tarihinde 24,75 adet larva olarak bulunmuştur. Kontrol parsellerinin ortalaması 22 Ağustos 2017’de 2,25 adet larva, 26 Ağustos 2017’de 2,5 adet larva ve 2 Eylül 2017’de 27 adet larva olarak kaydedilmiştir. Bitkilerdeki T. absoluta ile bulaşık olan meyve sayılarının tekerrür ortalamalarında, N. tenuis uygulamasının ortalaması 22 Ağustos 2017’de % 7 bulaşıklık, 26 Ağustos 2017 tarihinde % 2 bulaşıklık ve 2 Eylül 2017’de % 15 bulaşıklık olarak bulunmuştur. B. hebetor uygulamasının ortalaması 22 Ağustos 2017’de % 13,25 bulaşıklık, 26 Ağustos 2017’de % 1,75 bulaşıklık ve 2 Eylül 2017’de % 27,25 bulaşıklık olarak kaydedilmiştir. Kontrol parselleri ortalaması 22 Ağustos 2017’de % 6 bulaşıklık, 26 Ağustos 2017’de % 9 bulaşıklık ve 2 Eylül 2017’de % 23,5 bulaşıklık olarak bulunmuştur.2018 yılı sonuçlarında ise, yapraklarda bulunan canlı larva sayılarının tekerrür ortalamalarında, N. tenuis uygulamasının ortalaması 24 Ağustos 2018 tarihinde 2,25 adet larva, 28 Ağustos 2018 tarihinde 6,5 adet larva ve 4 Eylül 2018 tarihinde 19,75 adet larvadır. B. hebetor uygulamasının ortalaması 24 Ağustos 2018 tarihinde 1 adet larva, 28 Ağustos 2018 tarihinde 1,75 adet larva ve 4 Eylül 2018 tarihinde 18 adet larva olarak bulunmuştur. Kontrol parsellerinin ortalaması 24 Ağustos 2018’de 1,75 adet larva, 28 Ağustos 2018’de 2,25 adet larva ve 4 Eylül 2018’de 20,25 adet larva olarak kaydedilmiştir. Bitkilerdeki T. absoluta ile bulaşık olan meyve sayılarının tekerrür ortalamalarında, N. tenuis uygulamasının ortalaması 24 Ağustos 2018’de % 5,5 bulaşıklık, 28 Ağustos 2018 tarihinde % 1 bulaşıklık ve 4 Eylül 2018’de % 11,25 bulaşıklık olarak bulunmuştur. B. hebetor uygulamasının ortalaması 24 Ağustos 2018’de % 9,25 bulaşıklık, 28 Ağustos 2018’de % 2 bulaşıklık ve 4 Eylül 2018’de % 21,25 bulaşıklık olarak kaydedilmiştir. Kontrol parselleri ortalaması 24 Ağustos 2018’de % 4,25 bulaşıklık, 28 Ağustos 2018 tarihinde % 7,75 bulaşıklık ve 4 Eylül 2018’de % 17 bulaşıklık olarak değişmiştir. B. hebetor’un yapraklarda, N. tenuis’in meyvelerde T. absolutamücadelesinde daha etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Açık alan domates yetiştiriciliğinde biyolojik mücadelenin diğer yöntemlerle birlikte kullanılması başarı oranını arttıracaktır.