Özet:
Karbonca zengin olan biyokömür, biyokütlenin yüksek sıcaklıkta, çok az oksijenle veya oksijensiz ortamda termokimyasal olarak bozulması ile elde edilmektedir. Biyokömür, ekonomik olarak başka şekilde kullanımları mümkün olmayan organik artıkların değerlendirilebilmesini sağlamaktadır. Tuzluluk bitkisel üretimi sınırlandıran en önemli abiyotik stres faktöründen biridir. Bu çalışmanın amacı, Güneydoğu Anadolu bölgesinde üretimi yaygın olan antepfıstığının fabrika atığından elde edilen biyokömürün farklı tuz dozlarının altında yetiştirilen Sun 6216 domates çeşidinin gelişimi, toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerine etkisini araştırmaktır. Çalışma, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi sera koşullarında 2019-2020 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Çalışma, sera ve inkübasyon olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Sera çalışması, tesadüf bloklarında faktöriyel deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Biyokömür uygulamaları, B0 (kontrol), B1(%0.25 biyokömür), B2 (%0.50 biyokömür) ve B3 (%1 biyokömür) şeklindedir. Tuz uygulamalrı ise; T0 (0 dS/m), T1 (5 dS/m) ve T2 (10 dS/m) şeklindedir. İnkübasyon denemesi, tesadüf bloklarında faktöriyel deneme desenine göre 3 tekerrür olarak kurulmuştur. İnkübasyon çalışmasında, saksı denemesindekine ilave bir tuz dozu (2.5 dS/m) ile deneme yürütülmüştür. Uygulanan biyokömür miktarının artması ile toprağın organik madde içeriği, EC, fosfor (P), katyon değişim kapasitesi (KDK), potasyum (K), mangan (Mn) ve demir (Fe) içeriklerini arttırmıştır. pH değeri ise etkilememiştir. Tuz dozlarının artmasıyla pH değeri, organik madde (OM) içeriği ve KDK etkilememiş, ancak EC değeri, Mn, çinko (Zn) ve bakır (Cu) içeriğinde bir artış olduğu belirlenmiştir. Biyokömür miktarının artması, domates bitkisinin boyu, toplam ağırlık, kök ağırlığı, yeşil aksam ağırlıklarına olumlu etki yapmıştır. Bitkideki azot (N), Cu ve bor (B) içeriği artmış, buna karşılık kalsiyum (Ca), Zn ve K içeriği azalmıştır. Biyokömür artışı, bitkinin Fe, Mn, magnezyum (Mg), P ve sodyum (Na) içeriklerini ise etkilememiştir. Artan tuz konsantrasyonları bitkinin N, Cu, Ca, B ve P içeriğinin azalmasına, Fe, Zn, K ve Na içeriğinin artmasına neden olmuştur. Bununla birlikte, bitkinin Mn ve Mg içeriği etkilenmemiştir. Fıstık fabrika artıklarından elde edilen biyokömür materyaliin toprağa uygulanması toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerinin iyileşmesine neden olmuştur. Ayrıca, test bitkisi olarak kullanılan domates bitkisinin gelişim parametreleri üzerine de olumlu etkileri olduğu saptanmıştır. Sonuçlar, toprağın kalitesinin iyileşmesi ile verimliliğinin artmasına katkı sağlayacağından dolayı, biyokömür uygulamalarının bölgede tercih edilebileceğini göstermektedir. Çalışmamız, kumlu-tınlı toprak bünyesinde domates yetiştiriciliği için en iyi sonucun %1 biyokömür dozu ile elde edilebileceğini göstermiştir.
