FETHİNDEN ABBÂSİLERE KADAR DIMAŞK (636-750)

Abstract

Araştırmamızın konusu, çok eski bir medeniyete sahip, dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Dımaşk’tır. Birçok uygarlığın hüküm sürdüğü bu yer Bilâdüşşâm bölgesinde bulunup doğu ve batı arasında olması cihetiyle önemli bir yer olmuştur. Dımaşk farklı uygarlıklara ev sahipliği yapmış ve bunun sonucunda birçok açıdan önem kazanmıştır. Hz. Muhammed’in (s.a.s.) bu bölgeye dua etmesi, Üsâme (ö. 54/674) ordusunu buraya göndermek istemesi ve Müslümanların burayı tercih edip yerleşmesi Dımaşk’ı daha da önemli kılmıştır. Dımaşk, fetihten sonra Bilâdüşşâm’da vilayet olmuş ve Emevîler zamanında başkentlik yaparak önemli bir şehir haline gelmiştir. Emevîler zamanında Dımaşk’ta yapılan imar faaliyetleri, fizikî şartları, coğrafyası ve ticaret merkezi olması hasebiyle ekonomik yönleri incelenecektir. Dımaşk, karşısında bulunan Kâsiyun Dağı’nda Kâbil’in Hâbil’i öldürdüğü mağara ile Hz. İbrâhim’in (a.s.) mescidinin burada bulunmasından dolayı gezilen yerlerdendir. Emeviyye Camii’nin duvarının tufandan sonra Hz. Nûh (a.s.) zamanında yeryüzünde ilk örülen duvar olması, Emeviyye Camii’nde bulunan beyaz minareye Hz. İsâ’nın (a.s.) ineceği inancı, Ferâdis Mezarlığında Hz. Meryem’in mezarının bulunması varsayımı ile Müslümanlarca çokça ziyaret edilen turizm merkezlerinden sayılır. Burada ayrıca birçok sahâbî ve İslâm büyüğünün mezarları da bulunmaktadır. Emevîler zamanında divanların dillerinin Arapçaya çevrilmesi, kütüphanelerin oluşturulması ve medreselerin kurulmasıyla eğitim-öğretimde, ilim ve irfânda ilerlemeler kaydetmiştir. Sosyal hizmet alanında ihtiyaç sahibi olan insanlar korunup V kollanarak, engelli insanların evlerinde bakımlarının yapılması için yardımcılar görevlendirilerek bunlar devlet güvencesine alınmışlardır. İslâm devletinde ilk saray örneği olan Kubbetü’l-Hadrâ burada yapılmış ve sonraki dönemler de yapılan saraylara örnek teşkil etmiştir. Saraylar gibi evlerin yapımına da özen gösterilmiştir. Böylece mimarîde önemli aşamalar kaydedilmiştir.