Özet:
Mezopotamya Coğrafyası, tarihsel süreç içerisinde Sümer, Akad, Part, Asur, Babil, Mitanni, Guti, Elam, Med ve Pers gibi dünya uygarlık tarihinin öncü medeniyetlerine ev sahipliği yapmıştır. Söz konusu medeniyetler Mezopotamya Coğrafyası’nda ilk savaş arabalarının, ilk yelkenli geminin, ilk gözlemevinin, ilk dini mabetlerin, ilk tarımın, ilk köylerin, ilk şehirlerin, ilk devletlerin, ilk imparatorlukların, ilk ticaretin ve ilk hukuk kurallarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Tarihte bu kadar önemli gelişmelerin yaşandığı Mezopotamya Coğrafyası, günümüzde ise, savaşların ve iç çatışmaların eksilmediği, küresel ve bölgesel aktörlerin jeopolitik eksende mücadele alanına dönüştüğü bir bölge haline gelmiştir. Bu çerçeveden hareketle bu çalışmanın amacı; Mezopotamya Coğrafyası’nda dönüşen bu evrimsel sürecin tarihsel, toplumsal ve politik arka planına ışık tutarak onun jeopolitik önemini ortaya koymak ve tartışmalı olan Mezopotamya Coğrafyası’nın sınırlarını bilimsel temele dayandırılarak coğrafi bir perspektifte belirlemektir. Bu çalışmada, Arcgıs, Google Earth ve Global Mapper gibi programları sıklıkla kullanılarak haritalar üretilmiştir. Araştırmada elde edilen veri ve bulgular, Coğrafya biliminin temel prensipleri olan ilişki kurma, nedensellik, karşılaştırma ve dağılış ilkeleri çerçevesinde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca, jeopolitik kuramlara da eleştirel bir okuma yapan bu çalışma, hem tarihsel arka planın derinliğini hem de sahip olduğu yeraltı ve yerüstü kaynaklarını dikkate alarak Mezopotamya Coğrafyası yeniden konumlandırmaya çalışmıştır. Çalışma V kapsamında elde edilen veri ve bulgulardan hareketle bu bölgenin “Kenar Kuşağın Kalbi” konumunda olduğu kanaatine varılmıştır. Sonuç itibariyle bu çalışma, hem Mezopotamya Coğrafyası’nın sahip olduğu beşeri ve fiziki özelliklerini hem de bölgenin jeopolitik ve jeostratejik önemini ortaya koyarak sınırlarının yeniden ele alınması gerektiğinin altını çizmektedir. Böylelikle, bu çalışma, bir taraftan bölgenin matematik ve özel konumunu, diğer taraftan da bölgedeki “su” ve “petrol” gibi doğal kaynakların varlığı sebebiyle insanlık tarihinin hemen her evresinde önemini koruduğunu ortaya koymaktadır. Zira Mezopotamya Coğrafyası, jeopolitik ve stratejik önemi nedeniyle yerel, bölgesel ve küresel aktörler muktedir olmaya aday tüm egemen güçler açısından, vazgeçilmez bir coğrafya olduğu vurgulanmaktadır. Bu coğrafyanın sahip olduğu tarihsel, politik, inançsal arka plan nedeniyle önümüzdeki süreçte de tüm dünyada üzerinde en çok tartışılacak başat coğrafyalardan biri olacağı ön görülmektedir.
