Abstract:
Rosa L. taksonlarının morfolojik, fizyolojik, pomolojik özellikleri ile yağ asidi kompozisyonları, stoma morfolojilerinin yanı sıra yaprak ve çekirdekteki besin elementi içerikleri ile çelik ve in vitro çoğaltma teknikleri incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre bitkilerin taç genişliğinin, bitki boyu değerlerine bölünmesi ile belirlenen indekse göre taksonların büyüme tipleri üç farklı sınıfa ayrılmıştır. Uç ve orta yaprakçık alanlarında en düşük değerleri R. foetida alır iken, dip yaprakçık sınıfında en düşük değeri R. montana türü ‘Gerçekcioğlu’ çeşidi almıştır. Araştırma neticesinde en yüksek yaprak oransal su kapsamı değerleri R. chinensis ‘Viridflora’, R. canina ‘Yıldız’, R. montana, R. foetida ve R. chinensis ‘Old Blush’; en düşük değerler ise R. heckeliana ve R. pisiformis taksonlarında tespit edilmiştir. Halfeti gülü, çin gülü ve yağlık gül gibi taksonların klorofil içeriklerinin Van ve Gümüşhane gibi farklı ekolojilerden getirilen taksonlara göre yüksek yaprak klorofil içeriğine sahip oldukları belirlenmiştir. Rosa L. taksonlarında stoma yoğunluğu değeri arttıkça yapraktaki su içeriğinin arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Rosa L. taksonlarından alınan yaprak örneklerinde incelenen makro besin elementlerinden N, P, K ve Ca ile Fe, Cu, Zn ve B içeriklerinin birbirinden istatistiksel olarak farklılık gösterdiği; Mg içeriklerinin ise istatistiksel olarak önemli bulunmadığı belirlenmiştir. Buna göre en yüksek demir içeriği R. laxa türünde ve R. montana türünün ‘Gerçekcioğlu’ çeşidinde belirlenmiştir. Yağlık gülün iki farklı çeşidinde bor içeriklerinin istatistiki yönden farklılık göstermesi önemli bir sonuç olarak değerlendirilmektedir. Bor haricinde makro ve mikro besin elementleri bakımından R. laxa taksonunun aldığı değerler yüksek bulunmuştur. Genelde park ve bahçelerde kullanılan minyatür ve hibrit Çin gülleri R. laxa anaçlarına aşılanmakta, söz konusu bitkinin besin elementi noksanlığına dayanıklı olduğu düşünülmektedir. Taksonlar arasında hem yaprak hem de çekirdeklerin makro ve mikro besin elementlerini kapsamları bakımından farklılıklar bulunması taksonların besin elementi alımının genotip kontrolünde olduğunu göstermektedir. Araştırma sonucunda R. pisiformis, R. alba ‘Semiplena’, R. rugosa, R. x damascena, R. x damascena‘Semperflorens’, R.banksiae ‘Alba’, R. heckeliana subsp. vanheurckiana ve R.montana subsp. woronovii ‘Gerçekcioglu’ taksonlarının C vitamini içeriği konusunda ümitvar türler oldukları belirlenmiştir. Materyal olarak kullanılan taksonların çekirdeklerinden elde edilen yağ kapsamının %3.71 ile %10.01 arasında değiştiği belirlenmiştir. Taksonların ideal omega-3/omega-6 oranına yakın değerler aldığı tespit edilmiştir. Özellikle peyzaj gülü olarak kullanılan ve meyveleri değerlendirilmeyen hibrit Çin gülünün ve Halfeti Gülü’nün bu değerleri alması önemli sonuçlardır. Bu bulgulara dayanarak; gül çekirdeği yağının insan sağlığı açısından yararlı olabileceği söylemek mümkündür.
