Özet:
Her seviyedeki petrol kirliliği ham petrolün çevreye yayılması nedeniyle oluşan toprak kirliliğini etkiler. Petrol döküntüsü, toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinde değişikliklere ve faydalı ve verimli toprakların verimsiz topraklara dönüşmesine neden olarak toprak kalitesi için önemli bir risk oluşturmaktadır. Kerkük bölgesinde toprağa yönelik en büyük tehditlerden biri petrol kirliliğidir. Bu çalışmada, Kerkük bölgesindeki petrol üretiminin çevre ve toprak kalitesi üzerindeki etkisi uzaktan algılama (RS) ve Coğrafya Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak araştırılmıştır. Bu amaçla, dört farklı petrol üretim sahasında (20 örnek) (Bay Hassan, Baba Gurgur, Zhabbaza ve Jumbur) ve petrol sahaları dışında (diğer sahalar olarak adlandırılan) 0-50 cm arasında toplam 74 toprak örneği toplanmıştır ( 54 toprak örneği). Ağır metal konsantrasyonları XRF kullanılarak ölçülmüş ve toprak tekstürü, toprak organik maddesi, agregat stabilitesi, CaCO3, pH ve EC gibi diğer toprak parametreleri laboratuvarda ölçülmüştür. Topraklardaki kirlilik ve bozulma seviyeleri I-geo ve MEDALUS indeksleri kullanılarak belirlenmiştir. 350 ila 2500 nm aralığındaki toprak yansımaları, FieldSpec3 spektroradyometre kullanılarak toplanmıştır. Petrol kirliliğinin mekansal dağılımını değerlendirmek için jeoistatistik teknikler kullanılarak çalışma alanı genelinde ağır metal konsantrasyonları ve I – geo indeks değerleri haritalanmıştır. Petrol kirliliğinin arazi örtüsü değişimi üzerindeki etkisini ve boyutunu ortaya çıkarmak için 1989 ve 2019 yılları arasındaki Landsat ve Sentinel görüntüleri Eğitimleri Sınıflandırma yöntemi kullanılarak sınıflandırılmış ve Normalize Edilmiş Fark Bitki Örtüsü (NDVI) indeksleri hesaplanmıştır. Çalışma alanındaki Pb ve Ni gibi ağır metallerin konsantrasyonları WHO, 2006 tarafından belirlenen eşik değerlere göre daha yüksek bulunmuştur. Petrol sahaları ve diğer sahalardaki ağır metal konsantrasyonları arasındaki farklar Pb, Cu, Ni, Zn ve Se için istatistiksel olarak önemli (p < 0.01) iken, Co, As, Sb, Hg ve Fe için önemsiz (p > 0.05) bulunmuştur. I-geo değer indeksi, çalışma alanının topraklarındaki ağır metallerin yersel olarak değiştiğini ve toprak kirliliğinin çoğunlukla orta seviyede (I geo 1.2 ile 2.1 arasında) olduğunu göstermiştir. MEDALUS modeline göre toprak örneklerinin kaliteleri orta ve çok kötü sınıflarda (1.1 - 1.8) yer almıştır. Toprak ham yansıması üzerine uygulanan Temel Bileşenler Analizi (PCA) toprakları farklı kirlilik seviyelerine göre gruplandırabilmiş, ayrıca 660 nm, 1460 nm, 1960 nm ve 2430 nm civarındaki dalga boylarında ki spektral bantların kirlenmiş toprak örneklerinin ayırt edilmesinde önemli olduğu bulunmuştur. NDVI indeks değerleri, petrol üretiminin toprak kirliliği ve arazi örtüsü değişikliği üzerindeki etkisini yansıtarak yıllar içinde azalmıştır. Sonuç olarak Kerkük bölgesinde, toprakta petrol kirlilik riskini azaltmak için planlamalar yapmak kritik bir öneme sahiptir.
