KAMUSAL YER ADLARI VE MEKÂNIN İDEOLOJİK KURULUMU: ANKARA ŞEHRİ ÖRNEĞİ (1923-2020)

Abstract

Bu çalışmanın konusunu, Ankara şehrindeki kamusal yer adları oluşturmaktadır. Kamusal yer adları sözcüğü; Ankara şehrindeki cadde, bulvar, meydan, park ve lise (okul) adlarını ifade etmektedir. Bu çalışmanın amacı ise, Türk siyasi tarihinde, iktidar değişimlerine bağlı olarak Ankara şehrindeki kamusal yer adlarında meydana gelen ideolojik dönüşümleri incelemektir. Bu inceleme, 1923- 2020 yılları arasındaki tüm dönemi kapsamaktadır. Hem yerel yönetimin cadde, bulvar, meydan ve park adlandırmaları hem de merkezi yönetimin lise adlandırmaları, üç dönem halinde ve her bir dönem birbiriyle karşılaştırılarak incelenmektedir. İktidar, ad, adlandırma, ideoloji, ulusal/milli kimlik ve toplumsal hafıza arasındaki ilişkinin anlaşılması adına, adlandırmak ne anlama gelir? Kim adlandırır? Ad ile adlandırılan yer arasında nasıl bir ilişki vardır? Şehir mekânında yapılan değişiklikler ve yeniden adlandırmalar ulusal kimlik tartışmalarıyla ilgili olsa da bu değişikliklerin toplumsal hafızayla nasıl bir ilişkisi vardır? Daha geniş siyasi anlamları ve içerikleri var mıdır? Kamusal yer adları üzerindeki mücadele hangi gruplar ya da ideolojiler arasında yaşanmaktır, sorularından hareket edilmektedir. Bu sorular, elde edilen verilerle bir arada tartışılmaktadır. Elde edilen veriler, eleştirel toponimi yaklaşımından hareketle göstergebilimsel bir analize tabi tutulmuştur. Bu çalışmada üç temel bulguya ulaşılmıştır. Birincisi, 1923-1949 yılları arasındaki adlandırma pratikleri, Türk Tarih Tezi’ni veri almaktadır. İkincisi, 1950-2003 yılları arasında yapılan adlandırmalar, Türk-İslam V Sentezi’ni yansıtmaktadır. Üçüncüsü ise 2004-2020 yılları arasındaki adlandırma pratikleri, Yeni-Osmanlıcılık düşüncesini şehirsel mekânda maddileştirmektedir.