Abstract:
Eski edebiyatımızın önemli bir kaynağı olan Tuhfe-i Şâhidî, edebiyatımızda şerhi en fazla yapılan eserlerden biridir. Bu şerhlerden birisi de Alî er-Ruhâvî’nin XVIII. yüzyılda kaleme aldığı ve Tuhfe-i Taksîrî adını verdiği eserdir. Alî er-Ruhâvî bu eserin giriş kısmında; aruz kalıplarıyla alakalı bir fihriste yer vermiş ve Mukaddime’de de aruz terimlerine değinmiştir. Şârih, Tuhfe-i Şâhidî adlı manzum eseri şerh etmiş ve beyitlerde yer alan kelimelerin Farsça ve Arapça karşılıklarını vermiştir. Ayrıca, Farsçanın grameri hakkında da bilgiler vermiştir. Mevlânâ’nın Mesnevî’si gerek Türk edebiyatında gerekse de Mevlevî çevresinde önemli başvuru eserlerden biridir. Bu eserin açıklayıcısı olan Tuhfe-i Şâhidî ise Farsça öğrenimini kolaylaştırmak ve yaymak için kaleme alınmıştır. Alî er-Ruhâvî, yeni talebelerinin Mevlânâ’nın Mesnevî’sini daha iyi anlamaları ve bu eserin içindeki muğlak kelimeleri fehmetmeleri niyetiyle Tuhfe-i Şâhidî adlı eserin bir şerhi olan Tuhfe-i Taksîrî eserini kaleme almıştır. Bizler bu eserin (Tuhfe-i Taksîrî) 1B-46A varakları arasında; Hezec, Münserih, Seri, Müctes, Mütekârip, Müdâri, Recez, Remel, Kâmil ve Vâfir bahirlerini tespit ettik. Müellif, ilk on altı kıta’da; on üç murabba, yüz elli dokuz beyit (Mesnevî ve Farsça beyitler dahil) ve on mısraa yer vermiştir. Eserde yaklaşık altı yüz yirmi beş Farsça sözcük, dokuz yüz Türkçe sözcük ve sekiz yüz altmış Arapça sözcük yer almaktadır ve eserin önemli bir sütununu oluşturmaktadır. Bu kelimeleri ise metnin sonunda bir tablo dahilinde sunduk. Bu çalışmamızda Tuhfe-i Taksîrî’nin metnini ortaya koyduk ve eseri bazı yönlerden incelemeye çalıştık. Çalışmamızın Giriş bölümünde, sözlük çalışmaları ile alakalı genel bilgilere yer verdik. Tuhfe-i Şâhidî’nin önemine değindikten sonra Şâhidî’nin şerhleriyle alakalı bir tablo sunduk. İbrâhim Şâhidî’nin hayatı, eserleri ve V en önemlisi de manzum eseri olan Tuhfe-i Şâhidî’ye yer verdik. Birinci Bölümde ise Alî er-Ruhâvî’nin hayatı ve tek eseri olan Tuhfe-i Taksîrî hakkında bilgi verdik. Bu manzum sözlüğün nüshalarını tanıttık ve çeviri yazı metnini verdik.
