Abstract:
Karacadağ, coğrafi bölge ayırımına göre Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Dicle ve Fırat Bölümleri’nin kesişme noktasında ve aynı zamanda Diyarbakır ve Şanlıurfa illerinin sınırını teşkil etmektedir. Doğal bir sınır olarak, Dicle ve Fırat Havzaları’nın “su bölümü çizgisi”ni oluşturmaktadır. İdari sınır olarak, Diyarbakır ili güneybatısı ile Şanlıurfa ili kuzeydoğusu ve Mardin ilinin kuzeybatısı arasında uzanış göstermektedir. İstatistiki Bölge Birim Sınıflandırmasına göre ise; Güneydoğu Anadolu Bölgesi (TRC-Düzey I), Şanlıurfa Alt Bölgesi (TRC2-Düzey II), Şanlıurfa ve Diyarbakır (TRC21,TRC22-Düzey III) illeri içerisinde bulunmaktadır. Yörede genel arazi bölünüşünde toplam kullanım alanı (107914,91 ha) içerisinde tarım alanlarının payı %6,1, yerleşme alanlarının payı %4,8, koruluk alanlarının payı %49,9, kayalık ve taşlık alanlarının payı %3,7, gölet alanları %0,1, otlak alanları %35,1 ve diğer kullanım alanlarının payı ise %0,3’tür. Tarım alanlarının (6561,25 ha) %74,3’ü (4874,54 ha) kuru, %25,7’si (1686,71 ha) ise sulu tarım alanı olarak değerlendirilmektedir. Karacadağ Yöresi’nde doğal ortam-insan ilişkilerine bağlı olarak farklı arazi kullanım alanları ortaya çıkmıştır. Bu farklılık biyoçeşitliliği beraberinde getirmesinin yanında farklı yaşam formlarına da olanak sağlayarak bunların meydana gelmesinde rol oynamıştır. Karacadağ’ın sahip olduğu coğrafi konum doğal ve beşeri özelikleri üzerinde büyük etkiler yaratmıştır. Bu durum yürütülen ekonomik faaliyetlere de yansımıştır. Dolayısıyla farklı arazi kullanım şekillerinin ortaya çıktığı doğal, beşeri V ve ekonomik potansiyele sahip durumundadır. Ancak bu potansiyel yeterince değerlendirilememektedir. Yöredeki mevcut potansiyelin doğal ortam-insan ilişkileri bağlamında optimal biçimde kullanılabilmesi için sürdürülebilir bir arazi kullanım planlamasının yapılması önem arz etmektedir. Bu araştırma, Karacadağ Yöresi’nde arazi kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan veya olası çevre sorunlarına ilişkin sürdürülebilir arazi kullanım kararlarının geliştirilebilmesi için saha çalışması ve elde edilen bulgular çerçevesinde çözüm önerileri sunmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu kapsamda saha çalışması, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve SWOT analizi tekniklerinden yararlanılmıştır. Araştırma alanının incelenmesi sürecinde, yöntem olarak coğrafyanın dağılış, karşılaştırma, ilişki kurma ve nedensellik ilkeleri esas alınarak yapılmıştır. Elde edilen bilgi ve bulgular sonucunda, Karacadağ Yöresi’nde doğal ortam şartlarına uygun biçimde arazi kullanım kararlarının geliştirilmediği ve sorunlu alanlara yönelik iyileştirme çalışmaları yapılarak gerekli önlemlerin alınması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
