Abstract:
Barajların elektrik üretimi, tarım arazilerinin su ihtiyacının karşılanması; taşkın suların kontrolü, balıkçılık ve diğer avantajlarının yanı sıra yıkılma tehlikesi gibi bazı riskleri de barındırdığı bir gerçektir. Uzun yıllardan beri dünya genelinde pek çok örneği görülen bu hasarlar sonucunda ciddi can ve mal kayıpları da yaşanabilmektedir. Bu tür problemlere karşı koymak için dirençli barajlar inşa edebilmek, muhtemel riskler için de dinamik analizler yapmak gereklidir. Edinilen tecrübeler yoluyla tasarım, inşa, işletme kriterlerini güncellemek ve elde edilen yeni risklere karşı tedbirler alınması sağlanmalıdır.Dünya genelinde sürekli gündemde yer bulan su azlığı dolayısıyla ortaya çıkan gıda ve enerji sorunu ile ilgili olarak su kaynaklarının doğru değerlendirilmesi ve yönetilmesi bir zorunluluk halini almıştır. Dolayısıyla bu maksadı ifa etmeden önce en önemli yapılar arasında bulunan barajların sürekli izlenmesi, bakım ve onarımlarının yapılması, yanı sıra etkilendikleri risk faktörlerinin de ciddi düzeyde tespit ve takibi önemlidir. Bu riskleri en aza indirmek için dünya genelinde baraj güvenliğiyle ilgili akademik ve teknik çalışmalara her zaman ihtiyaç duyulmuştur.Bu çalışmada baraj hasarlarında etkin olan faktörler gözlenmiş, hasar ve yıkılma olayları ele alınmış ve analizleri yapılmıştır. Analiz kapsamında güncel baraj hasarlarının dünyadaki örneklerinin genelinde baraj yaşı, türü, inşa özelliklerinin büyüklüğüne göre detaylı olarak ele alınmıştır. Verilere ulaşma imkânları çerçevesinde özellikle ABD gibi ülkelerin baraj bilgileri detaylı incelenmiştir. Buradan hareketle baraj tasarımı ve inşasındaki genel uygulamalar, kullanılan kriterler hasarlardaki etkinlikleri itibariyle değerlendirilmiştir. Bu çerçevede hem yeni barajların planlama, inşa, kontrol, tasarım aşamalarına hem de mevcut barajların performanslarını güvenlik açısından değerlendirme ve önerilerde bulunulmaya çalışılmıştır.
