SİCİLL-İ AHVÂL KAYITLARINA GÖRE OSMANLI BÜROKRASİSİNDE HALEP DOĞUMLU GAYRİMÜSLİM MEMURLAR

Abstract

Devletlerin yönetiminde en önemli unsuru insan gücü oluĢturur. Hem merkez taĢra iliĢkilerini güçlendirmek hem de bürokratik iĢlerin süratli yapılması amaç edinilir. Bunu yaparken halkın yönetimde katkı sağlama ve devletin bir parçası olma gerçekliği söz konusudur. Yönetilenler, sağlanan imkânlar liyakat ve ihtiyaçlar doğrultusunda yönetimde söz sahibi olarak, devletin devamlılığında önemli bir rol oynarlar. Elbette bu tür geliĢmelerin sağlanabilmesi için yönetim ve istihdam sistemlerinin uygun hale getirilmesi gereklidir. Osmanlı Devleti‟nde bu tür geliĢmelerin yaĢandığı dönem 19. yüzyıla isabet eder. Çok geniĢ bir coğrafyaya sahip olan devletin aynı zamanda vatandaĢ portföyü zengindi. Pek çok kıtada varlık gösterirken güçlü bir merkezi otoriteyle birlikte taĢra devlet olmaz hissiyatını önemsemiĢti. Devlet, bunu yaparken istihdamda çeĢitliliği artırmıĢtır. Tanzimat ve Islahat Fermanları gibi önemli iki hukuki düzenleme bu çeĢitliğin zeminini oluĢturmuĢtur. Bu geliĢmeyle gayrimüslimlere de devlet yönetiminde yer alma hakkı tanınmıĢtır. Gayrimüslim unsurun da bürokraside yer almasıyla devletin topraklarında personel çeĢitliliği artmıĢtır. Bu çeĢitliliğe devletin pek çok bölgesinden katkılar gerçekleĢmiĢtir. Genellikle kültürel geliĢimi yüksek olan vilayetler burada öne çıkmıĢtır. Halep bu vilayetlerden birisidir. Önemli bir ticaret güzergâhında bulunması, farklı inanç ve dil mensuplarını barındırması bu anlamda etkili olmuĢtur. Bundan baĢka eğitim kurumlarındaki üstünlüğü de önemlidir. Bu sebeple çalıĢmada Osmanlı bürokrasisinde istihdam edilen gayrimüslimler Halep doğumlu olanlar v özeline odaklanmıĢtır. Tezin ana fikri, Osmanlı Devletinde gayrimüslim memurlarının kariyer imkânlarının olduğu ve çoğunun bunda baĢarılı olduğudur. Tespitler sonunda 25‟i Rum, 41‟i Ermeni, Yahudi ve diğer gayrimüslim unsura mensup 66 memurun kayıtları incelenmiĢtir. ÇalıĢma daha çok Osmanlı ArĢivlerinde bulunan ve memurların özgeçmiĢlerinin tutulduğu alındığı Sicill-i Ahval kayıtlarından yararlanılarak üretilmiĢtir. Bundan baĢka telif eserlerden yararlanılmıĢtır. Halep doğumlu gayrimüslim memurların önemli düzeyde eğitim aldıkları, çoğunun birden fazla dile hâkim olduğu, önemli bir kısmının görevlerinde baĢarılı olduğu, usulsüzlükleri halinde hukuki süreç iĢletildiği ve baĢarı durumlarında mükâfatlandırıldıkları çalıĢmanın önemli bulguları arasındadır.