Abstract:
Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata Wied. (Diptera; Tephritidae) birçok meyve türünde ekonomik kayıplara sebep olan önemli bir zararlıdır. Bu çalışma, Akdeniz meyvesineğinin Şanlıurfa İlinin Akçakale, Haliliye, Karaköprü ve Suruç ilçesindeki nar bahçelerinde populasyon gelişiminin ve bulaşıklık oranının belirlenmesi amacıyla 2020-2021 yıllarında yürütülmüştür. Çalışmada zararlının popülasyon gelişimini belirlemek için her bahçeye üçer adet eşeysel çekici feromon tuzak asılmıştır. Tuzaklar, ilk ergin uçuşuna kadar üç günde bir, ilk ergin uçuşundan son ergin uçuşuna kadar haftalık olarak takip edilmiştir. Ceratitis capitata’ ın nar meyvelerindeki bulaşıklık oranını belirlemek için, hasat esnasında her bahçede en az 10’ar ağaçtan farklı yönlerden alınan en az 100 meyvede zarar belirtisi ve larva kontrolü yapılmıştır. Akdeniz meyvesineğinin çalışmanın yürütüldüğü lokasyonlardaki populasyon gelişimi ile ilgili veriler değerlendirildiğinde zararlının nar bahçelerinde ilk olarak ağustos ayı itibariyle görülmeye başladığı, 2020 yılında düşük olan popülasyonun 2021 yılında yükseldiği belirlenmiştir. Zararlının popülasyonunun yaz aylarında düşük iken özellikle Akçakale ve Suruç ilçelerindeki bahçelerde Ekim ve Kasım aylarında yüksek dalgalanma gösterdiği belirlenmiştir. 2020 yılında ergin populasyonunun en fazla görüldüğü Suruç nar bahçelerinde 16 Ekim tarihinde 17 ergin/tuzak olduğu buna karşın 2021 yılında en yüksek ergin yakalanması Akçakale 19 Kasımda 565 ergin/tuzak, Suruç ilçesinde 25 Eylülde 216 ergin/tuzak olarak gerçekleşmiştir. Zararlının yıllar ve lokasyonlara göre değişmekle beraber Aralık ayına kadar tuzaklara yakalandığı ve 1ile 5 ay arasında farklı sürelerle doğada aktif bulunduğu belirlenmiştir. Doğada aktif olduğu bu süre içerisinde tuzaklara yakalanan toplam ergin sayıları 2020 ve 2021 yıllarında sırasıyla Karaköprü ilçesinde 21 ve 312, Suruç ilçesinde 125 ve 1353, Akçakale ilçesinde 26 ve 1226 ve Haliliye 29 ve 259 ergin/tuzak olarak tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda zararlının nar meyvelerindeki bulaşıklık oranının iki yıllık ortalamaya göre Suruç ilçesinde %1 ve Akçakale ilçesinde %2.5 olduğu tespit edilmiş olup her iki yılda da Haliliye ve Karaköprü ilçelerinde meyvede bulaşıklık olmadığı belirlenmiştir. Zararlının ilk ergin uçuşunun yaz aylarının sonuna doğru gerçekleşmesi ve popülasyonun sonbaharda yükselmesi Şanlıurfa koşullarında kışı geçiremediği sonucunu doğurmuştur. Sonuç olarak, zararlının Şanlıurfa ili nar bahçelerinde henüz ekonomik anlamda zarar meydana getirmediği ancak 2021yılında popülasyon yoğunluğunda meydana gelen artış gelecekte ekonomik anlamda bir zararlı olabileceğini düşündürmektedir. Bu nedenle nar üreticilerinin eğitim ve yayım faaliyetleri ile zararlı konusunda bilgilendirilmeleri mutlak önem arzetmektedir. Bu kapsamda nar hasadının geciktirilmemesi, ağaçta kalan ve yere düşen bulaşık nar meyvelerinin toplanarak imhası önerilmelidir.
