EZÎDİLER VE TARİHSEL KÖKLERİ

Abstract

Birçok din ve inancın izlerini bünyesinde barındıran Ezîdîlik, kendi anlatımlarına göre bütün dinlerden önce var olan bir inanç olmakla beraber, zaman içerisinde kaynaklarının kaybolduğu kanısındadırlar. Ezîdîler hakkında son zamanlarda birçok kitap ve makale yazılmakla beraber farklı anlatımlar ortaya çıkmıştır. Ezîdîler’in kapalı toplum olmaları, inançlarını gizlemeleri, ibadetlerini halkın göremeyeceği yerlerde yapmalarından ötürü, yapılan çalışmalarda onlar hakkında gerçek bilgiye ulaşmak adeta mümkün olamamıştır. Ezîdiler’de en belirgin şahsiyet Adî b. Müsafir olup bu inancın kurucusu ve lideri olarak kabul edilmektedir. Nesebi hususunda Emevî ailesin mensup bir Arap veya Kürt olduğu hakkında rivayetler vardır. “İ‘tikâdâtu Ehlü’s-Sünne ve’l-Cemaa” adında bir eseri vardır. Kapalı bir inanç sistemi olmalarından ötürü onlar hakkında az malumat vardır. Ezîdilikte yedi kutsal melek ayrı bir öneme sahiptir. Melek-i Tavus her şeyi yaratanı temsil eder, tanrı ile yekvücuttur ve Şeytan olarak ifade edilir. Ezîdilerin “Mushaf-a Reş” ve “Kitabü’l-Cilve” adında iki adet kutsal kitapları vardır. Mushaf’a Reş’in içeriğinde kâinatın nasıl yaratıldığı, insanın kökeni, Âdem ve Havva hakkında verilen bilgilerle beraber bir Ezîdinin inancı gereği yapıp yapmaması gereken konular yazılmıştır. Kitâbü’l-Cilve’de ise, Melek-i Tâvus’un ezelde var olduğu, insanları istediği gibi mükâfatlandırıp cezalandırabileceği, bir vasfının da insanlara yardımcı olmak ve sorunları çözmek olduğu, yeryüzünün hem üstü ve hem de altı onun tasarrufu altında olduğu, kendi şahsına ve resmine tazimde bulunması gerektiği yazılmaktadır. Ezîdîlik inanç sisteminde tenâsuh/ruh göçü vardır. Namaz onlar için duadan ibarettir. Onlar için ibadetlerin yerine getirileceği hususi bir ibadethaneleri yoktur. Genel ve özel şeklinde iki tür oruçları vardır ve iftarlarını şarap ile açarlar. Hac ibadeti kutsal mekân olarak kabul edilen Lâleş’te bir hafta süren İd-i camâa ile yerine getirilir. Bu davranış onların inançlarının gereğidir. Ezîdîlikte sosyal sınıflar vardır. Onların dereceleri, Mirler, Baba Şeyhler, Pirler, Kavallar, Kuçekler, Müritler şeklindedir. Ezîdîlerin zekât ibadeti Müslümanlarınkinden farklıdır. V Bu çalışmada Ezîdîler nasıl bir toplumdur, inanç ve yaşayışları nelerden oluşmaktadır, tarihi kökenleri nereye dayanmaktadır, ahlâk, kültür, itikat ve dinî ritüelleri, diğer inançlar ile etkileşimleri, benzerlikleri ve farklılıkları nelerdir gibi soruların cevabını aranmakla birlikte, Ezîdîlik inancının kökenleri çerçevesinde yoğunlaşarak, Kuzey Irak bölgesinde halen yaşamakta olan Ezîdîler hakkında güncel bilgiler ortaya konulmaya çalışılmıştır.