Özet:
Konum bilgisi gerektiren arazi çalışmalarının birçoğunda yükseklik bilgisine ihtiyaç duyulmaktadır. Ortometrik yükseklik, dünya üzerinde bir noktanın çekül doğrultusunda jeoit ile arasındaki mesafedir. Birçok çalışmada gerekli olan jeoit yüksekliği (N), elipsoidal yükseklikten (h) ortometrik yükseklik (H) farkı ile belirlenir. Bu iki yükseklik sistemi (elipsoidal ve ortometrik yükseklik) arasında dönüşüm bu bağlantı ile mümkün olduğundan dolayı elipsoit yüksekliklerinden ortometrik yükseklikler belirlenebilmektedir. Jeoit belirlemek için bir çok yöntem vardır. Ancak çalışılacak bölgede yükseklik sisteminden istenen hassasiyete göre en uygun yöntem seçilmelidir. Bu yöntemler içerisinde bulanık mantık yöntemi ve yapay sinir ağları gibi esnek hesaplama yöntemleri ile jeoit belirleme çalışmaları yapılabilmektedir. Bu çalışmada, jeoit belirleme çalışması bulanık mantık yöntemi ile yapılmıştır. Çalışma bölgesi olarak Şanlıurfa İlinde; enlem, boylam, elipsoidal yükseklikleri ve ortometrik yükseklik değerleri bilinen 408 adet nokta ile bulanık mantık yöntemi kullanılarak jeoit yükseklikleri belirlenmiştir. Çalışmada 318 adet nokta eğitim verisi olarak, 90 adet noktada test verisi olarak kullanılmıştır. Uygulama MATLAB ortamında ANFIS editörü kullanılarak yapılmıştır. Bulanık model için her üyelik fonksiyonunda çeşitli alt kümelerle hesaplamalar yapılmış ve en iyi sonuçlar 8 alt kümede gauss yöntemi ile oluşturulan modelden elde edilmiştir. Ayrıca bulanık model oluşturmak için kullanılan jeoit yükseklikleri ile hesaplama sonucu bulunan jeoit yükseklikleri arasındaki fark, eğitim ve test noktalarının birçoğunda sıfıra yaklaşmıştır. Bu sonuç çalışma bölgesi için esnek hesaplama yöntemleri ile hassas bir jeoit modelinin oluşturulduğunu göstermektedir.
