Özet:
Kompostlama ve biyokömür üretimi, prosedürün yüksek maliyeti, işlem süresinin uzunluğu ve nihai ürünlerin geleneksel uygulamadaki kararsız yapısı nedeniyle Türkiye’ de özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde organik katı atıklar için fazla kullanılmamaktadır. GAP Bölgesi'ne özgü antepfıstığı atıkları, yeşil ot ve sebze ve meyve atıkları kompost ve biyokömür gibi değerli organik bir gübreye dönüştürülebilir. Bu çalışmada, sebze atıkları, çim atıkları ve iki farklı fıstık atığı gibi GAP bölgesi için ekonomik değeri yüksek materyaller kullanılarak Berkeley hızlı kompostlama metodu ile üç farklı kompost üretilmiştir. Ayrıca çimden ve diğer tüm olgun kompostlardan toplamda dört farklı biyokömür üretilmiştir. Bu araştırma arazi denemesi olarak toprak yüzeyinde yarı açık alanda yürütülmüştür. Araştırma konuları; Fıstık kompostu (PC), sebze ve meyve kompostu (VC), çim kompostu (GC), çim biyokömürü (GB) olarak belirlenmiş ve taze çim atıklarından üretilen biyokömür taze çim biyokömürü (FGB), elde edilen kompostlardan üretilen biyokömürler ise sırasıyla fıstık kompostu biyokömürü (PCB), sebze atığı biyokömürü (VCB) ve çim kompostu biyokömürü (GCB) olarak adlandırılmıştır. Hızlı kompostlaştırma işlemi PC, VC ve GC için sırasıyla 26 gün, 30 gün ve 20 gün sürmüştür. Sonuçlar, kompostlama işleminin çim kompostlaştırmasında atık kütlesini %41 oranında azaltabileceğini göstermiştir. PC, VC ve GC için azot içeriği ve C/N oranı sırasıyla %2,48 ve %15,72, %2,14 ve %14,66, %3,08 ve %10,11 olarak elde edilmiş olması, elde edilen komposların standartlara göre stabil ve olgun olduğunu göstermektedir. Ağır metallerin sonuçları tüm kompostlar için standart limitlerin altındadır. Farklı kompost türlerinin özellikleri arasındaki ilişkiler PCA analizi kullanılarak araştırılmıştır. PCA analiz sonuçları, VC, GC ve PC'nin sırasıyla besinler, azot ve karbon ile ilişkili olduğunu göstermiştir. Sonuç olarak, çalışmamızın sonuçları, elde edilen kompostların bölgemizde toprak organik maddesini ve mikro besin maddelerini arttırmak için değerli bir toprak düzenleyicisi ve organik gübre olarak kullanılabileceğini göstermiştir.
