DOĞU İLMİNİNBATI’YA AKTARIMINDA ENDÜLÜSLÜ RÂHİLLERİN ROLÜ VE DOĞU’DAKİ İLİM MERKEZLERİ

Abstract

Ġber Yarımadası‟nın Müslümanlar tarafından fethi sonucunda Ġslam medeniyeti üç kıtaya yayılmıĢtır. Ġslam egemenliğine girmeden önce Ġber Yarımadası‟nda Müslümanların miras alabileceği herhangi bir idari ve eğitsel kurum mevcut değildi. Bu nedenle Endülüslü âlimler, Endülüs‟ün fethedildiği ilk dönemlerden itibaren Doğu Ġslam dünyasına rihleler düzenleyerek Doğu‟nun yüksek kültürel ve ilmi üretim ve birikimine ulaĢma gayreti göstermiĢlerdir. Ġslam dünyasında her ilim merkezinin belli bir alanda uzmanlık kazanmıĢ âlimlerin etkisi altında olmasından dolayı Endülüslü râhillerin rihleler düzenlediği merkezlerin kapsamı da bu doğrultuda geniĢlemiĢtir. Bu ilim merkezleri arasında Bağdat, Küfe, Basra, ġam, Harran, NiĢabur, Merv ve Kahire en yoğun seyahat edilen merkezler arasında yer almaktadır. Doğu‟ya gerçekleĢtirilen ilmi seyahatler sonucunda rihle geleneği, Endülüs eğitim sisteminin ayrılmaz bir parçası haline gelmiĢ ve Doğu Ġslam dünyasında edinilen bilgi, yöntem ve eserlerin Batı‟ya aktarılmasında bir metot olarak kullanılmıĢtır. Endülüslü râhiller, Doğu ve Batı arasında sürekli ilmi seyahatler gerçekleĢtirerek Ġslam dünyasında üretilen bilgi ve yöntemlerin Doğu dünyasından Batı dünyasına aktarılmasında önemli bir aracı rolü üstlenmiĢlerdir. Böylece Avrupa‟da ortaya çıkan Rönesans ve Aydınlanma hareketlerinin dayandığı temel bilgi kaynaklarından birini oluĢturmuĢlardır. Bu çalıĢmanın amacı, bilgiye ulaĢmak amacıyla Doğu‟daki ilim merkezlerine seyahat eden âlimlerin iletiĢim kurdukları veya ders aldıkları âlimleri, seyahat ettikleri ilim merkezlerini ve bu âlimlerin özel ilgi alanları çerçevesinde Batıya, yani Endülüs‟e v taĢıdıkları ilmi eserleri saptamakla beraber, bu âlimlerin Endülüs‟te fukaha zümresi ve iktidar ile olan iliĢkilerini, Endülüs‟te oluĢan ilmi ortamı Ģekillendirmede oynadıkları rolü ve çizdikleri âlim profilini belirgin kılmaktır. Böylece, antik çağların bilgi birikiminin Ġslam medeniyetinin benzersiz katkılarıyla nasıl dallanıp budaklandığı ve bu birikimin Ġslam medeniyetinin omuzlarında Batı dünyasına nasıl aktarıldığı açığa çıkarılacaktır.