Özet:
Türkiye’de artan nüfus ile birlikte tüketim alışkanlıklarının da iyileşmesiyle oluşan atık m iktarı , her geçen gün artma eğilimindedir. 2020 Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre çevre koruma harcamaları bir önceki yıla kıyasla %8.9 artarak toplam 41.7 milyar TL olduğu görülmüştür. Çevre koruma harcamalarının %54.4’ünün atık hizmetlerinden oluştuğu belirlenmiştir.Tez çalışmasına konu olan Diyarbakır Kayapınar ilçesiBarış Mahallesinin 2020 TÜİK verilerine göre nüfusu 23 581 kişidir. Bir ayda kişi başına üretilen ortalama atık miktarı 7.6 kg/kişi ’dir. Bu istatistik sonuçlarının da gösterdiği gibi atıkların toplanma ve taşınmasının önemli olduğu ve bu konudaki yatırım maliyetinin de her geçen gün arttığıdır. Bu çalışmada, rota planlama problemlerinden olan gezgin satıcı probleminin (GSP) çözümünü gerçekleştirmek için yapay zekâ tekniklerinden olan karınca kolonisi ve genetik algoritmaların performansları ve Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) yazılımı da kullanılarak güzergâh optimizasyonu sağlanmaya çalışıldı. Deneysel çalışmalar sonrası gerçek hayat verisine oranla CBS’de %15.1576, Genetik Algoritma(GA)’da %29.8104 ve Ka rınca Koloni Algoritm ası (KKA)’nda %40.5171’lik bir iyileştirme ile tasarruf sağlandığı görülmüştür. Uygulama sonucunda karınca kolonisi algoritmasının hem mesafe olarak daha kısa bir rota çizmesi hem de iyileştirme oranı olarak daha iyi bir sonuç elde etmesiyle Genetik algoritma ve CBS’ye göre daha üstün olduğu gözlemlenmiştir.Bu çalışma daha da geliştirilerek ve bu çözümlere farklı esnek hesaplama yöntemleri de eklenerek ekonomi, zaman ve sürdürülebilir çevresel faydalar sağlanabileceği görülmüştür.
