ŞANLIURFA İLİ ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN ÇEVRE BİLİNCİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Abstract

Şanlıurfa ili ortaokul öğrencilerinin çevre bilinci düzeyinin araştırıldığı bu tez çalışmasında öncelikli olarak çevre bilinci ve ilişkili olduğu kavramlar açıklanmıştır. Çevre bilincinin gelişim süreci ortaya konmuştur. Bazı ülkeler ve ülkemizdeki eğitim sisteminde çevre eğitiminin yeri araştırılmıştır. Çalışma grubunun dâhil olduğu ortaokul müfradatı taranarak fen bilimleri, sosyal bilgiler ve seçmeli çevre eğitimi derslerinde bulunan çevre bilinci içerikli ünite ve kazanımlar belirlenmiştir. Çalışma ili olan Şanlıurfa’nın fiziki yapısı, coğrafi konumu, sosyo-ekonomik durumu, demografik yapısı, iklimi, bitki örtüsü ve eğitim durumu hakkında bilgiler verilmiştir. Şanlıurfa ili ortaokul öğrencilerinin çevre bilinci düzeyini araştırmak üzere ortaokul öğretim programlarının tamamını süreç içinde gören 8. sınıf öğrencilerine, alan taraması sonucu belirlenen Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Muhlis Özkan’a ait ortaokul öğrencileri için geliştirilen çevresel tutum ölçeği modifiye edilerek uygulanmıştır. Ölçeğin ön kısmında öğrencilerin demografik durumu hakkında bilgi toplamak üzere beş soru bulunmaktadır. İlk alt ölçek davranış olarak tek boyuttan, ikinci alt ölçek düşünce ve duygu olmak üzere iki boyuttan oluşmaktadır. Ölçekler 2018-2019 eğitim öğretim yılında üç merkez ilçede sosyo kültürel yapı dikkate alınarak randomize belirlenen devlet okullarında eğitim gören 500 öğrenciye uygulanmıştır. Ölçekler SPSS22 paket programı ile betimsel istatistik ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen verilerden uygulama yapılan Şanlıurfa ili üç merkez ilçede ortaokul öğrencilerinin çevre bilincinin orta düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Annesi ilkokul mezunu öğrenciler ile bir kardeşe sahip öğrencilerin çevreye yönelik düşünce ve duygu durumlarının diğer anne eğitim ve kardeş sayısı durumlarına göre anlamlı derecede farklı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin çevre bilinci düzeylerini arttırmak için zorunlu dersler arasına çevre eğitimi dersi eklenmesi ya da her kademede seçmeli çevre eğitimi dersi seçeneğinin sunulması gerektiği değerlendirilmiştir. Öğrencilerin çevreye yönelik davranış, duygu ve düşünce durumlarının gelişmesi için bu durumlar üzerinde etkisi olan ebeveynlerle çalışma yapılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. Öğrencilerin aktif olarak rol alabileceği okul bazlı projelerin hazırlanması önerilmektedir. Çevre çalışmalarında aktif olarak rol alan öğrencilerde kalıcı davranış değişikliği meydana geleceği ve bugünün çocuklarının yarının yetişkinleri olduğu düşünüldüğünde çevre bilinci yüksek nesillerin yetişeceği düşünülmektedir.