Özet:
Tarımsal üretimi neredeyse tehdit edecek seviyelere ulaşan fitoplazma hastalıklarının tahribatı yıldan yıla artmaktadır. Bu patojenlerin kültüre alınamamasından dolayı mücadele olanakları oldukça sınırlı kalmıştır. Bu gibi bitki hastalıkları ile mücadele edebilmenin ön koşulu, patojenin doğru ve detaylı bir biçimde tanılanması ve bitkilerde oluşturdukları ilk tepkilerin araştırılmasıdır. Bu çalışma ile son zamanlarda özellikle Şanlıurfa ve Adıyaman illerinde asmalarda ve antepfıstığı üretim alanlarında artış gösteren sararma ve kurumaların görüldüğü bitkiler fitoplazmalar açısından testlenmiş, simptomatolojik bulguların bir kısmı fitoplazmalar ile ilişkilendirilmiştir. Asmalarda 16SrXII ve 16SrI grubu fitoplazmaların varlığı ilk defa bu çalışma ile ortaya konulmuştur. Fitoplazma-pozitif olan üzüm bağlarında bulunan antepfıstığı ağaçlarından da fitoplazma tespit edilmiştir. Saptanan fitoplazmaların 16SrDNA korunmuş gen bölgesi ve VMP1, Tuf ve SecY gibi protein kodlayan genler bakımından birbirileri ile %100 dizi benzerliği gösterdikleri Nested-PCR/RFLP, DNA dizileme, filogenetik evrimsel ilişkilerin analizi gibi yöntemler ile ortaya konulmuştur. Ayrıca etmen için inokulüm kaynağı olabilecek tarla sarmaşığı (Convolvulus spp.), sürünücü horoz ibiği (Amaranthus blitoides) ve çediotu (Prosopis farcta) örneklerinden de 16SrXII-A grubu fitoplazmalar belirlenmiştir. Bois noir fitoplazma hastalığının yabancıot konukçusu olarak bilinen Convolvulus spp. bitkilerine ilave olarak Amaranthus blitoides ve Prosopis farcta’da 16SrXII-A grubu fitoplazmaların varlığı ilk kez bu çalışma ile ortaya konmuştur. 16SrXII-A grubu fitoplazmaların VMP1 gen dizileri filogeni yöntemleri ile araştırılmış ve GenBankasında kayıtlı Gürcistan’dan rapor edilen fitoplazmalar ile büyük benzerlikler gösterdikleri tespit edilmiştir. Ayrıca 16SrXII-A grubu fitoplazmaların Hönüsü isimli yerel bir asma çeşidindeki çeşitli savunma tepkileri araştırılmıştır. ‘Ca.P.solani’ ile enfekteli bitkilerde katalaz, peroksidaz, prolin, MDA, H2O2 içeriği, toplam fenolikler, lignin ve kalloz birikimi artış gösterirken, toplam protein ve klorofil miktarında önemli düzeyde azalmalar tespit edilmiştir (p
