RIZÂ ŞÂH PEHLEVÎ DÖNEMİ FARS MİLLİYETÇİLİĞİ VE TOPLUMSAL YANSIMALARI

Abstract

Bu çalıĢma, Ġran‟da Rızâ ġâh Pehlevî dönemi Fars milliyetçiliği politikasına odaklanmaktadır. ÇalıĢmada bu milliyetçiliğin oluĢum, Ģekillenme ve yayılmasında etkili olan etmenlerin ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Böylece Rıza ġah‟ın milliyetçilik anlayıĢını etkileyen yayın organları ve kurumlar tespit edilip bunların etkileri belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Diğer bir amaç ise Rızâ ġâh‟ın milliyetçilik politikasının etnik temelli yansımalarını tespit etmektir. Bu milliyetçilik anlayıĢının etnik temelde yansımaları tespit edilmeye çalıĢılırken aynı zamanda toplumun mevcut yönetime karĢı reaksiyonları da belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Bu bağlamda aĢiretlere karĢı uygulanan iskân siyaseti, dil alanında yapılan faaliyetler, Fars olmayan kesimlerin ekonomik zorunluluğa dayanan göçleri üzerine odaklanılmıĢtır. AraĢtırmada kaynak olarak arĢiv belgeleri, gazete haberleri ve literatürdeki diğer muhtelif eserler temel alınmıĢtır. Kullanılan bu kaynaklardan Rızâ ġâh‟ın ulusal ideolojisinin Ģekillenmesinde bazı ilim adamları ve yayın organlarının etkili olduğu görülmüĢtür. Ayrıca Fars milliyetçiliği çerçevesinde birtakım uygulamalar gerçekleĢtirilirken bu uygulamaların kimlik inĢası ve tanımlaması hususunda etkileri belirlenmiĢtir. Bunlarla birlikte dönemin milliyetçilik anlayıĢının etnik temelli yansımaları incelenmiĢtir. Bu inceleme esnasında zaman zaman Fars olmayan kesimlerin birtakım mağduriyetlere maruz kaldığı saptanmıĢtır. Özellikle iskân siyaseti neticesinde göçebe topluluklar bazı zorluklarla karĢılaĢmıĢ, eyaletler bölünerek nüfus sayısı açısından bir denge oluĢturulmaya çalıĢılmıĢtır. Farsların yoğun yaĢadığı bölgelere yatırımlar daha fazla yapılarak diğer kesimlerin bu bölgelere kanalize olunması sağlanmıĢtır. Böylece Fars kökenli olmayan kesimin bu bölgelere yerleĢmek zorunda kalması onların birkaç kuĢak sonra FarslaĢmasına sebep olmuĢtur. Bunların haricinde yer adları ve terminolojide yapılan değiĢikliklerle V Farsça dili her alanda hâkim kılınmaya çalıĢılmıĢtır. Bu bağlamda birçok alanda var olan isimlerde değiĢiklikler yapılarak bunların yerine Farsça karĢılığı olan isimlerin verildiği görülmüĢtür. Ayrıca Farsçanın eğitim alanında da hâkim kılınmaya çalıĢıldığı ve genel müfredatta diğer dillerin temsil oranının en alt seviyeye indirildiği belirlenmiĢtir.