Abstract:
Sâlik, Allah’ın Kur’ân’da belirttiği ilmini, hayatında tatbik etmeye çalışan kimsedir. Hz. Peygamber hayattayken, bizzat Hz. Peygamber’in eğitiminden geçen sahâbelerin yaşamı, buna iyi bir örnektir. Sahâbeler, Allah’ın murâdına göre yaşama gayretinde olmuşlardır. Hz. Peygamber’in vefatından sonra da, O’nun terbiyesine göre hareket ederek yaşayan, örnek kimseler bulunmaktadır. Bu kimseler, Allah’ın ilmini doğru biçimde anlayarak bu konuda bir taviz göstermemişlerdir. Sûfîler, Allah’ın murâdını berrak olarak yaşayan özel kimselerdir. Sûfîlerin yaşamlarının kaynağı, Kur’ân ve Hz. Peygamber’in bu konudaki örnekliği olmuştur. Sûfîler, İlâhî ilmi yaşamanın yanı sıra aynı zamanda etrafındaki kimselere de örnek olmuşlardır. Bu örneklik kimi zaman ferdî bir şekilde olurken, kimi zaman da müesses bir biçimde olduğu bilinmektedir. Tarîkat, bu örnekliğin müesses şeklidir. Mevlânâ Hâlid’de, Allah ilmini yaşayan ve etrafındaki kimselerin de yaşamasına gayret gösteren önemli şahsiyetlerdendir. Mevlânâ Hâlid’i önemli kılan sebep, Nakşibendiyye tarîkatı içerisinde kurmuş olduğu Hâlîdiyye koludur. Bu kolun içerisinde genel olarak Nakşibendiyye tarîkatı esasları uygulanmakla birlikte, bazı farklılıklar da bulunmaktadır. Bu çalışmamızda, Mevlânâ Hâlid’in Nakşî-Hâlidî kolundaki sâlik terbiye metodunun incelemeye çalıştık. İlk dönem sûfîlerinin sâlik terbiye metodunu inceleyerek, Mevlânâ Hâlid’in usûlü ile arasındaki ilişkiyi ortaya koyduk. Yazmış olduğu eserler ve halîfelerine yazmış olduğu mektuplardan faydalanarak, Mevlânâ Hâlid’in sâlik terbiye metodunu inceledik. Mevlânâ Hâlid’in sâlik terbiyesinin, ilk dönem sûfîleriyle olan ilişkisini izâh ederek bir değerlendirmede bulunduk. Çalışmamız bir giriş üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Mevlânâ Hâlid’in hayatı, eğitimi, intisâbı ile ilgili bazı bilgiler vermeye çalıştık. İkinci bölümde, Mevlânâ Hâlid’in anlayışında, V sâlikin Allah tasavvuru ve sâlik terbiyesinde ma‘rifeti, sâliki Hz. Peygamber ile terbiyesi ve son olarak salike mahabbet terbiyesine yer verdik. Üçüncü bölümde de Mevlânâ Hâlid’in anlayışında sâliki, sâlikin zikir terbiyesini, İlâhî kurbiyyeti, murâkabe ve râbıta anlayışını, son olarak sâliklerine yapmış olduğu tavsiyeler ile ilgili bilgiler vermeye çalıştık. Çalışmamda tecrübesiyle bana rehberlik yapan danışmanım Doç. Dr. Ali Tenik hocama, bana destek veren eşim ve aileme teşekkür ederim.
