Hatay'da dini musiki / Religious music in Hatay

Abstract

Bu çalışmanın konusunu Hatay'da Dinî Mûsikî ve eskiden beri okunan Cami ve Tekke Mûsikî formları oluşturmaktadır. Amacımız, şimdiye kadar okunan veya okunmadığı için unutulmaya yüz tutmuş eserleri kayıt altına alarak kalıcı hale getirmektir. Bunun için yapılan çalışmada Hatay'ın kadîm kültürü ve medeniyeti incelenmiş olup, bulunan tüm bilgiler teze yansıtılmıştır. İlk kilisenin ve Anadolu'daki ilk caminin ev sahibi olan kentteki mûsikî de önem arz etmektedir. Halkın hayat şartları ve yaşayış tarzlarıyla eğlenceye düşkün oldukları aşikâr olan eski Antakya halkının mûsikîyle ne kadar alakadar oldukları da yapılan araştırmalarda ortaya çıkmıştır. Birçok medeniyete ev sahipliği yaptığından dolayı dinlere ve kültürlere de ev sahipliği yaptığı, bu dinlerin ve kültürlerin olmazsa olmazı mûsikînin de incelemeye değer olduğu vurgulanmıştır. Bu bağlamda diğer dinlerin de ibadethâne ve müziklerine değinilmiş ancak, öncelik İslamiyet'in konusu olan Cami ve Tekke Mûsikîsi'ne verilmiştir. Bu bağlamda, düğünler, mevlidler, ezanlar, salâlar ve cenaze merasimleri çalışmada önemli bir yer tutmuştur. Tekke Mûsikîsi'nde önemli bir yer tutan Mevlânâ ve Mevlevîlik ele alınmıştır. Geçmişte Mevlevîliğe ev sahipliği yapan Antakya Mevlevîhânesi hakkında bilgilere yer verilmiş, mûsikîye katkıları ele alınmıştır. Antakya Mevlevihanesi'nin bir zamanlar mûsikî icrasına ve mûsikîşinaslara ev sahipliği yaptığına dikkat çekilmiştir. Mûsikînin icra edildiği mekânlar olarak mimarî eserlere yer verilerek, mimarî yapı ile mûsikî arasında bağ kurulmuştur. İnsan hayatının ezanla başlayan salâ ile biten ömründe önemli bir yer tutan bu eserlere önem atfedilmiştir. Gerek bu mekânlarda gerekse farklı yerlerde Hatay'ın mûsikî hafızasının diri tutulması, geleneksel mûsikîlerin unutulmaması için Hataylı musikişinaslara yer verilerek tanıtılmıştır. Bu mûsikîşinasların hatıralarına ve mûsikîye yaptıkları katkılara dikkat çekilmiştir. Ortadoğu'ya sınır olmasından dolayı Arap kültürüne yakın olan Hatay'da Arap Mûsikîsi'nin etkileri ele alınmıştır. Özellikle Arapça olarak yazılan Mevlîd-i Arus ve içinde yer alan ilâhîler önem arz etmektedir. Gerek bu Mevlîd'de gerekse yaygın olarak bu bölgelerde düğünlerde ve çeşitli merasimlerde okunan eserler, bu konuda yetkin olan kişilere okutularak notaya alınmıştır. Çalışmada ev sahipliği yaptığı medeniyetleri çok güzel bir şekilde yansıtan "Antakya Medeniyetler Korosu" da ele alınmıştır. Uzun soluklu olarak halen devam eden çalışmalarıyla evrensel bir görev üstlenen koro, yurtiçi ve yurtdışı konserleriyle cazibesini sürdürmektedir. Koronun kuruluşuna, amacına, yaptığı çalışmalarına ve okudukları repertuvara yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Hatay, Dinî Mûsikî, Câmi Mûsikîsi, Tekke Mûsikîsi, Medeniyet, Kilise Müziği, Antakya Medeniyetler Korosu.