Özet:
Bu çalışma, ünlü Abbasî döneminin şairlerinden Ebü't-Tayyib el- Mütenebbî'nin (ö. 354/965) şiirlerinde yer alan siyasî ve sosyal eleştiriyi konu etmektedir. el- Mutenebbî, Abbasî döneminin (750/1258) siyasî ve sosyal alanda yaşanan çöküş dönemini yaşamış bir şairdir. Halepte bulunduğu sırada Seyfüddevle al-Hamdânî'nin sarayın girmiş ve o dönemde yaşanan siyasi ihtilaf ve kargaşlara yakından tanıklık etmiştir. Seyfüddevle al-Hamdânî'nin siyasi alandaki başarısını gören el-Mutennebbî onu farklı kasidelerle methetmiş ve onun liderlik ve kahramanlık özelliğini övgülerinde ön plana çıkarmıştır. Daha sonra Seyfüddevle al- Hamdânî ile siyasi çıkarlar nedeniyle araları bozulunca Halep'ten ayrılaraık bu defa Mısır'a gitmiştir. Mısır'da dönemin yöneticisi Kâfûr el-Ihşidi'ye (ö. 357/968) çeşitli methiyeler düzmüştür. Şairin gönlünde yatan büyük siyasi arzu ve beklentilerini Kâfûr tarafından karşılanmayınca bu dafa araları açılmış ve onu en ağır bir dille yermiştir. Yergileri sadece Kâfûr ile sınırlı kalmamış onu destekliyen ve Mısır'ı yönetmesine izin veren halkı da kapsıyacak şekilde geniş tutmuştur. Çalışmamız, Giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte, Mütenebbî'nin yaşadığı dönemin siyasî, sosyal ve kültürel yapısı ve bunların şairin edebi düşüncesi ve karekteri üzerindeki etkisi hakkında bilgi verilmiştir. Birinci Bölümde, yaklaşık Seyfüddevle'nin himayesinde dokuz yıl yaşamış olan şair, onu çeşitli münasebetlerde methetmiştir. Saraydaki siyasi gelişmeleri yakından takip etme olanağını yakalamıştır. Bu deneyimini yazdığı siyasi içerikli şiirlerinde aktarmıştır. Seyfüddevle ile yöneticiler hakkında lehte ve alehteki siyasi eleştirileri üzerinde durulmuştur. 5 İkinci Bölümde ise şairin, Mısır yöneticisi Kâfûr el-İhşîdî'nin sarayında dört yıl kaldığı dönemi kapsayan siyasi gelişmeleri içermektedir. Bu dönemde Kâfûr el- İhşîdî'ye ilk önce mübalağanın üst zirvesinde yazdığıl methiyeleri ve daha sonra onu aşağılayıcı bir üslüpla hicvettiği siyasi şiirler konu edilmiştir. Aynı zanmanda bu bölümde şairin, sosyal alanda farklı kesimlere yöneltmiş olduğu cahalet, geri kalmışlık, fakirlik, yoksulluk, batıl inançlar gibi toplumsal konular ele alınmıştır. Sonuç Bölümünde ise çalışmamızda konuyla ilgili elde edilen bulgular ve analizler ortya konulmuştur. Anahtar Kelimeler: Mütenebbi, Siyasi Eleştiri, Sosyal Eleştiri, Seyfüddevle al-Hamdânî, Kâfûr el-İhşîdî
