Türkiye'de liberal siyaset ve Adnan Menderes / Liberal politics in Turkey and Adnan Menderes

Abstract

Liberalizm bilhassa batılı devletler tarafından kabul gören, önde gelen politik düşüncelerden biridir. Liberalizm modern Avrupa'nın ilk çağları olan 17. Yüzyıl da ortaya çıkmıştır. Bu dönem serbest ticaretin uygulanması ve özgürlükler açısından insanların düşüncelerinin değişmeye başladığı bir dönem olmuştur. Batıdaki gelişmelere ilgisiz kalmayan Türkiye'de, tamamen liberalizmi benimseyen bir tutum içine girmese de, sürekli kendi koşullarını da göz önünde bulundurarak gelişim ihtiyacını gidermeye çalışmıştır. Türkiye siyasi tarihinde yaşanan gelişmelere ve bu gelişmelerin yaşandığı dönemlere bakıldığında liberalleşme açısından en dikkat çeken dönemin Menderes iktidarları dönemi olduğu görülmektedir. Adnan Menderes, siyasi söylem ve görüşleri ile liberalizmin gereklerini Türkiye'de uygulamaya çalışan lider olmuştur. Menderes liderliğindeki Demokrat Parti 10 yıl boyunca iktidar olmuş ve Türk siyasal hayatında derin izler bırakmıştır. Menderes iktidarı döneminde ekonomik açıdan önemli adımlar atılmıştır. Menderes iktidarı, tarım reformu, yatırım harcamalarının yükselişi, sanayileşmede özel sektöre öncülük verme, dış ticaretin serbestleştirilmesi, işçilere yönelik sosyal politika yasalarının çıkarılması dönemin en belirgin özellikleri arasında yer almıştır. Bu anlamda Türkiye'de katı politik yapı son bulmuş ve Cumhuriyet tarihinin en önemli değişimine şahit olunmuştur. Tek parti dönemindeki devletçilik politikasından vazgeçilmek istenmiş ve liberalizm savunulmuştur. Bu çalışmada Adnan Menderes dönemindeki liberal siyaset anlayışının sosyoekonomik politikalara yansımaları incelenmiştir. Çalışmanın bir durum tespit araştırması olmasından yola çıkarak Menderes iktidarı döneminin ilk yarısında gerek sosyal gerekse ekonomik durum liberal politikalar açısından olumlu olduğu izlenmiştir. Fakat dönemin ikinci yarısı itibarıyla bu gelişmelerin tam anlamıyla sağlanabildiğini söylemek güçtür. Menderes, iktidarının ilk yıllarında birey özgürlüğünü, serbest piyasayı, basın hürriyetini ve birçok hakları savunmuştur. Ama kötü gitmeye başlayan ekonomik durumdan kaynaklı halk desteğini kaybetmeye başlayan menderes tüm bu liberal fikirlerden vazgeçerek devletin baskın gücünü toplumun tüm kesimine yansıtmıştır. Bunun sonucunda da 27 Mayıs askeri darbesine maruz kalmıştır. Anahtar Kelimeler: Liberalizm, Menderes, Demokrat Parti, Sosyo – Ekonomik Politikalar.